Écrits anonymes sur la musique au XVe siècle (1/4)
Écrits relatifs à la
musique ( 580-1764) : Index chronologique
1. de Musica manualis cum tonale à Dictis
super addenda diligenter
2. de
Dicunt multià M.J.C. de
modo
3. de
Modus cantandi versiculum à Pri re la. Se re fa
4.
de Primo dividatur à Ze lernen dy figurlichen musica
Ab ff qui habet locum prime magade [...]
Manuscrits
- Ms. 568, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine allemande, daté des
années 1465, f. 80-80v (f. 80v: tableau de solmisation et définition des
intervalles)
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 182

Ad faciendam scalam clavicordii intercisam [...] (v. 1467-1471)
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
138v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 229

Accentuandi regularis modus [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 16900, London, British Library, origine allemande, fin
XVe-début XVIe siècle

- Adhuc est alia maxima et perfectissima medietas [...] (division
harmonique)
Manuscrits
- Ms. Clm 19850, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine suposée à
Wien, daté 1447, f. 7

Ad inveniendum veras falsetas seu semitonia vera
[...]
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
138
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 223

Ad laudandum Deum trinum et unum [...]
Manuscrits
- Ms. B. 12, New York, Pierpont Morgan Library, origine anglaise, début
XVe siècle. f. 73v-76

Ad noticiam artis musice pervenire cupientibus [...]
Manuscrits
- Ms. M CII 1 (1461), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní
kapituly, originaire de Bohême, première moitié XVe siècle, f. 50-57v

Ad sciendum artem discantus [Ars discantus secundum
Johannem de Muris] [Contrapunctus secundum magistrum Johannem de Muris est
facere]
Manuscrits
- Ms. 70 (71), Gent, Universiteitsbibliotheek, origine gandoise, daté
1503-1504, f. 34r, Bestia non cantor qui non canit arte usu [...]
- Ms. Add. 22315, London, British Library, manuscrit d'origine italienne
copié par Nicola Burzio, daté après 1473. f. 6
- Ms. Egerton 2954, id., origine italienne, daté 1430 au plus tôt. f.
23-26
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 68-113
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potis-simum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967
Voir: Johannis de Muris (1290-1350)

Ad veram notitiam habendam de omnibus tonis
[...]
Manuscrits
- Ms. 2/67 ( IV 30), Bergamo, Biblioteca Civica, origine française ou
Italienne, XVe siècle, f. 256v,

[a] A gravis atque levis includunt clima secundi [...] ; [b] Consors trinitatis sancte [...] ; [c] Nota more secularium quo ad antiphonas primus tonus habet [...]
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, [a], f.
251; [b], f. 253-254 & 256; [b], f. 254-257
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potis-simum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (3) p.
434-437 [c]

Alia si vis incipere discantum [...]
Manuscrits
- Ms. 410 II, Cambridge, Corpus Christi College, origine anglaise,
seconde moitié XVe siècle, f. 9v

Altior est prima nota que tractum dat [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
(f.) b

Anima juvenis rationalis [...]
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, XVe siècle, f. 53-54v

[Tractatus de musica mensurabili] Quoniam circa
artem musicalis sciencie
Manuscrits
- Ms. IV.Q.16, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, première moitié XVe siècle, f. 151v-161
Éditions

Tractatus de musica figurata et de
contrapuncto
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (IV) p. 434-469
[édition
électronqiue de l'Université d'Indiana]

[Quoniam per magis noti notitiam] Quoniam circa
musicam quedam necessaria [...]
Manuscrits
- Ms. F VIII 16, Basel, Universitätsbibliothek
- Ms. Mus. ms. theor. 1590, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz
- Ms. Clm 30056 (olim Mus. Mss. 1573), München, Bayerische
Staatsbibliothek, originaire d'Augsburg, daté 1463, copié par Ulrich
Fugger, f. 2-42
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
364-286
- Ms. Add. 34200, London, British Library, origine allemande, daté de v.
1450, f. 42-49
- Ms. II 395, Esztergom (H), Föszékezegyházi Könyvtár
- Ms. 2/67 (IV 30), Bergamo, Biblioteca Civica, origine française ou
italienne, XVe siècle, f. 256r (inclus dans un traité de plain-chant et de
musique mesurée dans la tradition de Francon)
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- Ms.l. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, origine italienne, fin XVe siècle, f. 14r (dans La Musica Lamberti)
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (I) 251-281; 292-294; 303-307
- PALMER JILL M., Anonymous: Tractatus et compendium cantus figurati.
Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (35), American Institute of Musicology,
Rome 1951; 1990
Bibliographie
- WOLF JOHANNES, Geschichte der Mensural-Notation von 1250-1460. Leipzig
1904; Hildesheim-Wiesbaden 1965, p. 90, 91, 96, 98,146, 147, 150

[De modo canendi] In omnibus requiem quesivi
[…]
Manuscrits
- Ms. MS 744 (Phillipps 4450), Berkeley, University of California,
Brancroft Library, originaire de Paris, XVe siècle, f. 50-60
Éditions
- ELLSWORTH OLIVER B., The Berkeley Manuscript. Dans «Greek and Latin Music Theory» (2),
Lincoln, London 1984, p. 184-238

Pro facili informatione eorum, qui ad culmen (v.
1400)
Manuscrits
- Ms. 312, Kremsmünnster, Benediktinerstift Kremsmünster
Éditions
- KELLNER P. ALTMANN, Ein Mensuraltraktat aus der Zeit um 1400. Akademie Wien (94, 5)
1957, Wien 1958, p. 72-85 [ édition électronique de l'Université d'Indiana]

Quoniam cantum mensuralem seu figuratum (1462)
Manuscrits
- Ms. 9502, Melk, Stiftsbibliothek
Éditions
- GALLO F. ALBERTO, Anonymus: Tractatulus de cantu mensurali seu figurativo musice
artis. Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (16), American Institute of
Musicology 1971
Bibliographie
- HAUB RITA, Codex Mellicensis 950. Dans W. Pass & A. Rausch (éd.),
«Musica mediaevalis Europae occidentalis» (4) [Mittelalterliche
Musiktheorie in Zentraleuropa], Tutzing 1998, p. 51-55

Quoniam ut ait sapiens Ecclesiastici
Quoniam ut ait sapiens Ecclesiastici 40° Musica et
vinum letificant cor et philosophus 8 politicorum musica (traité de
plain-chant, 1436)
Manuscrits
- Ms. Clm 18751, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XVe siècle, f. 155-160
Éditions
- SCHMID HANS, Die musiktheoretischen Handschriften der Benediktiner-Abtei
Tegernsee (thèse). München 1951, p. 104-105

Discantus est diversorum cantuum secundum modum
tempus ac prolationem per figuras longas breves (musique mesurée et
contrepoint, v. 1450)
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, London, British Museum, origine allemande, daté de v.
1450, f. 52-46v
- Ms. Clm 19851, München, Bayerische Staatsbibliothek, daté 1483, f.
110-113v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Anonymi: Tractatus de cantu figurativo et de
contrapuncto (c. 1430-1520). Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (41),
American Institute of Musicology, Neuhausen 1997, p. 36-47
[édition
électronique de l'Université de l'Indiana]
- SCHMID HANS, Die musiktheoretischen Handschriften der
Benediktiner-Abtei Tegernsee (thèse). München 1951

[Modus cantandi in mensuralibus] Iam sequitur de
valoribus notarum et hoc iam dictatur […]
Manuscrits
- Ms. sans cote, Sterzing, (Vipiteno), Stadtarchiv, Rathaus
Éditions
- THURNHER EUGEN & ZIMMERMANN MANFRED, Die Sterzinger
Miszellaneen-Handschrift. Dans «Litterae» (61), Göppingen 1979 [Göppinger
Beiträge zur Textgeschichte; fac-sim.]
- WELKER LORENZ, Ein anonymer Mensuraltraktat in der Sterzinger
Miszellaneen-Handschrift. Dans «Archiv für Musikwissenschft» (48) 1991, p.
255-281
[édition
électronique de l'Université dIndiana]

Apothoma. Coma. Coma. Diesis. Diesis. Tonus.
Semitonium minus
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55

Arepto januam paulisper virium spiramine volens
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 16900, London, British Library, origine allemande, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 37-45

Anonymus codex Barcinonensis
[a] Musica est una de septem artibus ; [b] Devem saber que en el art del cant [...]
Manuscrits
- Ms. M. 1327, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine catalane, XVe siècle, [a], f. 71-72; [b], f. 72v-89
Éditions
- GÜMPEL KARL-WERNER, Zur Frühgeschichte der vulgärsprachlichen spanischen und katalanischen
Musiktheorie. Dans «Spanische Forschungen d. Görresges. Gesammelte
Auf-sätze zur Kulturgeschichte Spaniens» (24), Münster 1968, [a], p.
257-336

Aurea personat lyra voce modulamina...
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763, British Library, London
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 55
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]


Autenticus autoralis et auctoritate plenus
Manuscrits
- Ms. Canonici Misc. 212 (S.C. 19688), Oxford, Bodleian Library, origine
italienne, daté de v. 1400, f. 39v-40
- Ms. plut. S. XXVI. 1, Cesena, Biblioteca Malatestina, XVe siècle, f.
196v-197r
Éditions
Bibliographie
- FLOROS CONSTANTIN, Universale Neumenkunde [3 v.]. Kassel 1970, (II) p.
244
- GOMBOSI OTTO, Studien zur Tonartenlehre des frühen Mittelalters. Dans
«Acta Musicolo-gica» (10) 1938, p. 165

Blacke full ys perfet of [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 106b

Brevi perstringatur ratione scientia namque
diminuitur (traité et tonaire cartusien)
Manuscrits
- Ms. theol. lat. qu. 74, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine allemande, daté 1464, f. 104-126

B quadrata in Gamaut ut mi sol la [...]
Manuscrits

[Ratio canendi brevis carmina templaria.] Cantiones
templarias aliquamdiu sine preceptis cecinimus [...] [Sur le chant
liturgique]
Manuscrits
- Ms. lat. oct. 282, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, daté 1464, f. 78-80v

Cantor sum qualis desmontrat musica talis (sur
les ligatures)
Manuscrits
- Ms. Bodley 77, Oxford, Bodleian Library, origine anglaise, XVe siècle,
f. 94v

Cantus perfectus perfectus sic figuratur [...]
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, XVe siècle., f. 119

Cantus est dileccio et animi cordis [...]
Manuscrits
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 78v, Cantus est dileccio et animi cordis [...] Vis tu bene discantare
[...]

Cantus tria habet reprehensibilia [...]
Manuscrits
- Ms. O LIV (1638), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní
kapituly, originaire de Bohême, première moitié XVe siècle, f. 141

Circa modum discantandi
Manuscrits
Éditions
- GEORGIADES THRASYBULOS, Englische Diskanttraktate aus der ersten Hälfte des 15.
Jahrhunderts. Dans «Schriftenreihe des Musikwissenschaftlichen
Seminars der Universität München» (3), München 1937, p. 28-30

Circa initium musice artis scribit Aristoteles
princeps philosophorum [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. 77, Freiburg/B, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1492-1495, f. 2-23

Circa artem musice scientie est sciendum ut eo
melius et facilius [...] acquiri necesse est ut signetur [...] (fragment sur la musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. Clm 8951, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1515 (copiste, Johannes de Maspach) et 1439 (copiste, Bartholomeus
Fryesz), f. 125

Circa musicam est notandum quod subjectum in musica
est hoc: convenit numerus sonorum [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 18800, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté d'avant 1484, f. 134-138 (tableau de solmisation, f.
134v)

Circa artem musicalem notanda sunt aliqua pulcra
[...]
Manuscrits
- Ms. BOZ 61, Warszawa, Biblioteka Narodowa, origine polonaise, daté
1467, f. 288-293

Colors requisite to musicall proporcions ben thes
[...]
Manuscrits
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 37

Coma est punctum cum virgula sursum [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 56v

Compendium musices
Éditions anciennes
- Venezia, Giovanni Battista Sessa 1499 (4 exemplaires conservés)
- Venezia, G. B. Sessa 1505 (5 exemplaires conservés),Tractatus
musices
- Venezia, Simone de Luere 1509 (7 exemplaires conservés), Compendium
musices confectum ad faciliorem introductionem discentium
- Venezia, Lucantonio Giunta 1513 (25 exemplaires conservés), Compendium
musices confectum ad faciliorem instructionem cantumchoralem discentium:
necton ad introductionem huius libelli qui cantorinus intitulatur: omnibus
divino cultui perutilis et necessarius: ut in tabula hic immediate
sequenti latius apparet; Venezia, Pietro Liechtenstein 1538 (7 exemplaires
conservés)
- Venezia, Lucantonio Giunta 1540 (6 exemplaires conservés)
- Venezia, Pietro Liechtenstein 1541 (2 exemplaires conservés)
- Venezia, eredi P. Rabani 1548 (1 exemplaires conservés)
- Venezia, Pietro Liechtenstein 1549 (17 exemplaires conservés)
A : Wien, Österreichische
Nationalbibliothek - Göttweig, Benediktinerstift - Kremsmünster,
Benediktinerstift - B : Bruxelles, Bibliothèque Royale
B : Bruxelles, Bibliothèque du conservatoire royal de musique
D : Berlin, Staats-bibliothek Preußischer Kulturbesitz - Gotha, Forschung
Bibliothek (Landesbibliothek) - Heidelberg, Musikwissens-chaftliches
Seminar der Universität - Leipzig, Universitätsbibliothek - München,
Bibliothek des Musikwissenschaftli-chen Seminars der Univ. - Münster,
Bischöfliches Diözesanarchiv - München, Universitätsbibliothek -
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
E : Sevilla, Biblioteca colombina
F : Paris, Bibliothèque nationale - Solesmes, Abbaye St. Pierre - Paris,
Bibliothèque de France
GB : Cambridge, University Library - Glasgow, Euing Musical library -
London, British Museum - Oxford, Bodleian Library - Tenbury, St. Michael's
College - I : Bergamo, Biblioteca Civica - Bologna, Biblioteca del
Conservatorio (Liceo Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale)
- Firenze, Biblio-teca del Conservatorio - Firenze, Biblioteca
Marucelliana - Firenze, Biblioteca nazionale centrale - Lodi, Biblioteca
comunale Laudense - Lucca, Bibl. governativa - Ostiglia (Mantova),
Fondazione Greggiati - Parma, Biblioteca del Conservatorio - Roma,
Biblioteca Casanatense - Roma, Biblioteca S. Cecilia (Conservatorio) -
Trieste, Museo teatrale - Venezia, Bibl. dell'Accademia Querini-Stampalia
- Venezia, Biblioteca nazionale Marciana - Vicenza, Biblioteca comunale
Bertoliana - NL : Den Haag, Gemeente Museum
US : Ann Arbor, Mich., William L. Clements Library University of Michigan
- Berkeley, Calif., Music Library University of California - Boston,
Mass., Music De-partment, Boston Public Library - Cambridge, Mass.,
Houghton library, Harvard university - Chicago, Ill. Newberry library -
New York, N. Y., Music Division, New York Public Library - Poughkeepsie,
N. Y., Vassar College library - Rochester, N.Y., Sibley Music Library,
Eastman School of Music - San Francisco, Calif., The Frank V. De Bellis
Collection, San Francisco State College - Waco, Texas, Baylor University
Library - Washington, D.C., Music Divi-sion, Library of Congress -
Williamstown, Mass., Chapin Library College

Éditions modernes
Bibliographie
- CRAWFORD DAVID, The Compendium Musices: Musical Continuity among the Sixteenth-Centu-ry
Italian Clergy. Dans «La musique et le rite sacré et profane»,
Strasbourg 1986, (2) p. 195-216


- Componentes et cantantes cantilenas ab ecclesia non approbatas
[...]
Manuscrits
Ms. O III (1587), Praha, Prazkéo hradu, knihovna
metropolitní kapituly, originaire de Bohême, XVe siècle

Concordantias scire volentibus in primis notandum
est [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 56; Ms. R.14.26 (899), id., origine anglaise, XVe siècle

Concordantie omnium notarum et eodem modo sumuntur
superius sicut inferius [...] (sur les modes)
Manuscrits
- Ms. Clm 4387, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 45
Éditions
- HUGLO MICHEL, L es tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. C.N.R.S., Société
Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 425.

Concordanciarum perfecte, ut unisonus [...] Hoc ita
intellige in hac clave cfaut per se tacta dicitur unisonus [...] (traité d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 7755, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1463, f. 276-280
Éditions
- GÖLLNER THEODOR, Formen früher Mehrstimmigkeit in deutschen Handschriften des späten
Mittelalters. Dans «Münchener Veröffentlichungen zur Musikgeschichte»
(6), Tutzing 1961, p. 167-178 (éd. en fac-sim.)
Bibliographie
- HALM CAROLUS (KARL, 1809-1882), & LAUBMANN G., Catalogus latinorum Biblioteca Regiae Monacensis. München 1868-1881
(Catalogus codicum manuscriptorum Biblioteae Regiae Monacensis). 1881,
(III, IV) p. 196
- SCHRADE LEO (1903-1964), Die Handschriftliche Überlieferung der ältesten Instrumentalmusik.
Tutzing 1968, p. 123
- STROHM REINHARD, Ein Zeugnis früher Mehrstimmigkeit in Italien. Dans « Festschrift
Bruno Stäblein zum siebzigsten Geburtstag », Kassel 1967, p. 241

Musice studium
Contra merorem gaudia cape inquit Henricus
Florentinus [...] libro eius tertio in quibus verbis ipsa philosophia
[...] Musice studium inter cetera artium studia non fore negligendum
[...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. 8° Luneb. 82, Göttingen, Niedersächsische Staats- und
Universitätsbibliothek, XVe siècle, f. 165v-166v
- Ms. 78 Quodl. 4° (cat. 4043), Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
origine allemande, fin XVe début XVIe siècle, f. 4-14v

[a] Contrapunctus nichil aliud est in notam quondam aliam notam ponere
[...] (règles de contrepoint); [b] Nota quod sex sunt note per quas omnis cantus cantatur [...] (solmisation); [c] Quedam musice plane introductoria utilitati rudimentum [...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 15632, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, fin XVe siècle, f. 103v-106v

Cribrum proportionum
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, fin
XVe siècle, f. 256

Cum ars musica que inter phylosophie filias censetur
non ultima [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Hs. II. 375, Mainz, Stadtbibliothek, daté 1466 avec prudence, f.
24-39v

Cum cantorum in orbe refulsa est invidia cantum
obnubilando mesurabilem expedit eruditis in trivio [...] (traité de
musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
287-309

Cum de mensurabili musica sit nostra praesens
intentio (v. 1400)
Manuscrits
- Ms. Add. 21455, London, British Library, origine anglaise, daté de v.
1400, f. 3-6a
Éditions

Ars cantus mensurabilis [Cum multi antiqui
modernique cantores [...] (incipit de l'anonyme : Vocum copulatones: Cum multi veterum ac modernorum de
diaphonia)
Manuscrits
- Ms. Lat. 7369, Paris, Paris, Bibliothèque Nationale
- Ms. A 49, Bologna, Civico Museo; Ms. 734, Firenze, Biblioteca Medicea
Riccardiana, début XVe siècle, f. 109v-122r; Ms. Pluteo XXIX. 48, id., XVe siècle, f. 73v-82v
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 379-398
- BALENSUELA C. MATTHEW, A rs cantus mensurabilis mensurata per modos iuris. Dans « Greek and
Latin Music Theory » (10), Lincoln, London 1994
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Bibliographie
- BRUMANI BIANCAMARIA & CILIBERTI GALLIANO, Una nuova fonte del trattato Ars cantus mensurabilis dell'Anonimo
V. Esercizi. Musica e Spettacolo (14) 1995, p. 19-23
- WOLF JOHANNES, G eschichte der Mensural-Notation von 1250-1460. Leipzig 1904,
Hildesheim-Wiesbaden 1965, p. 90, 93, 101, 128, 134, 138, 139

Et dixit Guido
Manuscrits
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 70-71v; Ms.
329, Toledo, Biblioteca Pública del Estado, origine espagnole, XVe siècle
(éd. Gümpel)
Éditions
- GÜMPEL KARL-WERNER, Gregorianischer Gesang und Musica ficta. Bemerkungen zur spanischen
Musiklehre des 15. Jahrhunderts. Dans «Archiv für Musikwissenschaft»
(47) 1990, p. 120-147 [Ms. R. 329]

Pseudo Johannes de Muris
Cum notum sit [...] (contrepoint)
Manuscrits
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 112v-117v
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 60a-68b

Cum secundum omnes modernos musicos omnis cantus
[...] (sur les tons, & formules d'intonation)
Manuscrits
- Ms. Clm 8951, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1515 (copiste, Johannes de Maspach) et 1439 (copiste, Bartholomeus
Fryesz), f. 120-124

[a] Cum sit necessarium festinare ad ea que homini letitiam conferunt [...]
Namque musica quam quidam moysicam a Moyse inventore [...] ; [b] Cum sit necessarium festinare ad ea que homini letitiam conferunt [...]
Nunc eam aggrediente primo de eo quod quidam super videndum [...] ;
[c] Expedit ac rationi consonum [...] ; [d] Cum non aliud nisi recte canenndi notitia prohibeatur [...] (traités de plain-chant et fragment, glosés)
Manuscrits
- Ms. Clm 18932, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté 1496 & 1516, f. 6-69

Cum superius sufficienter pro iuvenum informatione
dictum sit de musice, clavibus et earumdem locum mutationibus [...] (intervalles et tons)
Manuscrits
- Ms. Clm 6037, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Ebersberg (Allemagne), daté 1448, f. 121v-126v

[a] Cupientes habere notitiam artis componendi videant primo quod summa cum
diligentia species concordantiarum [...] (traité des intervalles); [b] Etsi tota musica propter utilitatem quam inter ceteras artes ingenuas
[...] (traité de musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. 82.6 Quodl. 4° (cat. 4045), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine allemande, XVe siècle, [a], f. 17-20;
[b], f. 21-32. (f. 21, tableau de solmisation)

Dactilus ex prima longa et duabus brevibus
[...]
Manuscrits
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 48v
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55; Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté
1500, f. 105

Dant duo re duo mi duo fa [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde, Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 68v

Debemus scire quod omne contrapuntum debet incipere
[...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin XVe -début XVIe siècle, f. 24v-25v

Decens namque videtur et venustum ut si quod
ordiendum est (traité sur les tons)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. 62, Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, origine
allemande, daté 1481-1483, f. 95: Nota quod in registro tonorum per patres bursfeldenses [...] Decens
namque videtur et venustum ut si quod ordiendum est [...] ; f. 97, Primi toni differentia in sua succincliori forma [...]

De igitur silentio transeamus quidditatem et
divisionem musice [...]
Manuscrits
- Ms. Arundel 299, London, British Library, origine allemande ou
autrichienne, daté 1491, f. 90rv

De modo discantandi quod dicitur secundum gallicos
[...]
Manuscrits
Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress,
Music Division, origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 79rv

De modis quibus se omnis cantus habeat [...] (plain-chant et tonaire)
Manuscrits
- Ms. Clm 24809, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté de v. 1406-1417, f. 157-170, formules interpolée

De origine musicae artis quia rudem lectorem
vidimus
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., daté de v. 1450, copié par John Wylde, Copié
dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 69-87

De quo ille presens libellus est musicalis debet
ergo sciri quomodo musica notificatur [...] (partie de traité de
plain-chant)
Manuscrits
- Ms. M. Ch. Q. 14, Würzburg, Universitätsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 433-434

Devemos saber que en el arte del canto llano avemos
eynte letras [...]
Manuscrits
- Ms. 14, Silos (Santo Domingo de Silos) Archivio de la Abadía
Benedictina, origine castillanne, daté de v. 1450, f. 100-106
- Ms. 329, Toledo, Biblioteca Pública del Estado, origine espagnole, XVe siècle, f. 1-41

De typo et eius natura. Natura typus ergo dicitur
[...]
Manuscrits
- Ms. Pepys 1236, Cambridge, Magdalene College, origine anglaise (Christ
Church, Canterbury?), XVe siècle, f. 104v,
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 6-18
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 10-18

Diatessaron dicitur dya quod est de [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 102v-103
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 34v-35

Dicendum quod note ponuntur in ut [...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 33

Dicte de differentiis tonorum in generali
[...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
74r

Dictis super addenda diligenter attendant prolatis
dinoscere modernos discantus [...] (musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. Clm 5947, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1492-1493
Bibliographie
- HALM CAROLUS (KARL, 1809-1882), & LAUBMANN G., Catalogus codicum latinorum Bibli-othecae Regiae Monacensis. München 1873, (I, III) p. 60
- WOLF JOHANNES, Handbuch der Notationskunde (II). Leipzig 1913, p. 17
- SCHRADE LEO (1903-1964), Die handschriftliche Überlieferung der ältesten Instrumentalmusik.
Tutzing 1968, p. 94
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS. Société
Française de Musicologie. Paris, Heugel 1971, p. 428
- GÖLLNER THEODOR, Formen früher Mehrstimmigkeit in deutschen Handschriften des späten
Mittelalters. Dans «Münchner Veröffentlichungen zur Mmusikgeschichte»
(6), Tutzing 1961
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995 - 1er novembre 2008
© Musicologie.org


À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910
Samedi 12 Avril, 2025
