Musicha und costa ex septem consonantiis [...] (sur les consonances)
Manuscrits
Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé de trois
liasses: I, f. 1-22v, fin XIIe siècle: II, f. 23-32r, XIVe siècle; III,
33r-59v, XVe siècle, f. 52r
Ms. Mus. ms. theor. 1599, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine italienne, XVe siècle, f. 1-22, Musica secundum Boetium est scientia recte canendi seu veraciter
modulandi [...]
Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, Lansdowne 763
Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 55v-59
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Ms. Bodley 515 (S.C. 2185), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, début XVe siècle, 89-90
Éditions
REANEY GILBERT, The Anonymous Treatise De origine et effectu musicae, an Early 15th
Century Commonplace Book of Music Theory. Dans «Musica disciplina»
(37) 1983, p. 101-119
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Ms. 2284, Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, début XIIIe s
Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe s.,
copie du London, British Library, Lansdowne 763; Ms. Lansdowne 763, id.,
origine anglaise, daté de v. 1450, copié par John Wylde. Copié dans le Ms.
Add. 4912 (XVIIIe s.), f. 54-55
Ms. Bodley 77, Oxford, Bodleian Library, origine anglaise, XVe s.
Éditions
SWEENEY CECILY PAULINE, Johannis Wylde musica manualis cum tonale.
Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (28), American Institute of Musicology
1982
[Édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Bibliographie
SWEENEY CECILY PAULINE, John Wylde and the Musica Guidonis. Dans «Musica Disciplina» (29)
1975, p. 43-59
—, The Musical Treatise Formerly Attributed to John Wylde and the
Cistercian Chant Reform (thèse). University of California, Los Angeles
1972
[a] [Circa presentis libelli musicalis exordium alique premittende...]
Musica sit una illarum artium liberalium ad quam [...] (traité de
plain-chant)
[b] [Circa initium musice artis persuadetur necessaria esse festinare [...]
[Capitulum primum de manu et eius clavibus [...] (traité de
plain-chant)
[c] [de notarum figuris [...] Figura est species notarum cognitionem
faciens [...] (traité de musique mesurée)
Manuscrits
Ms. I 83, Würzburg, Franziskanerkloster, origine allemande, daté
1491-1501, copié par Ulrich Osswald de Röttingen, [a], f. 123-142; [b], f.
143-160; [c], f. 165r-161v
Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
44v, Post dicta de manu dicendum est de mutatione [...]
Ms. lat. fol. 258, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, fin XIVe, début XVe siècle, f. 8v, Mutatio est unius
vocis in proximam sub eodem sono variatio; Ms. theol. lat. quart 74, id.,
origine allemande, daté 1464, f. 109r, est autem mutatio unius vocis per
alternam [...]; Ms. Clm 8951, id., origine allemande, daté 1515 (copiste,
Johannes de Maspach) et 1439 (copiste, Bartholomeus Fryesz), f. 124v-125,
Nota mutatio est divisio unius vocis in alteram in eodem signo [...]
Ms. Arundel 299, London, British Library, origine allemande ou
autrichienne, daté 1491, f. 66-67
Trois traités de plain-chant, [a] Nota che septe sono le lectere della mano cioe [...] ; [b] Notandum est quod regula subscripta [...] ; [c] Vide musicalis sive magistralis ad cantum hec inspiciendum
[...]
Manuscrits
Ms. Cod. Donaueschingen 250, Stuttgart, Württembergische
Landesbibliothek, origine italienne, daté 1476, [a] f. 92-95v; [b] f.
96-102v (& f. 102v: Capiam a signo quam musicam designo; [c] f.
103-119
Ms. C 105, Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine italienne, XIVe-XVe siècles, [b] f. 119-157
Éditions
LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 423-427 [b]
éd. partielle
Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55-56
Ms. Add. 34200, origine allemande, daté de v. 1450, f. 39v
Éditions modernes
J. WINGELL RICHARD, Anonymous XI (CS III) : An Edition, Translation, and Commentary (thèse ; 3v.). University of Southern California 1973, (1) p. 158 et
suivantes
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Notandum quod quinque sunt figure videlicet maxima,
longa, brevis, semibrevis, minima [...] (traité de musique
mesurée)
Manuscrits
Ms. Mus. ms. 40613, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
originaire de Nürnberg, daté 1452-1460, f. 82-83
Bibliographie
AMELN K. (éd.), Locheimer Liederbuch und Fundamentum organisandi des Connrad
Paumann. Berlin 1926 ; dans «Dokumenta musicologica» (2), Bärenreiter,
Kassel, Basel 1972
ARNOLD F. W., Das Locheimer Liederbuch nebst des Ars Otganisandi von Conrad Paumann
[...] mit einem Nachwort von Friedrich Chrysander und H. Bellermann.
Dans «Jahrbuch für Musikalische Wissenschaft (II) 1867, p. 1-234; Leipzig
1926; Wiesbaden 1969, p. 178-182
PETZSCH C., Das Lochamer-Liederbuch. Einleitung und Bearbeitung der Texte. Dans
«Denkmäler der Tonkunst in Bayern» (NF, Sonderband, 2) Wiesbaden 1972
SALMEN WALTER, Das Lochamer Liederbuch: Eine musikgeschichtliche Studie. Dans
«Sammlung musikwissenschaftlicher Einzeldarstellungen» (18), Leipzig
1951
[a] Notandum quod litterarum musicalium quedam duplicantur [...]; [b] Modus est distantia unius vocis ab altera et sunt novem [...]; [c] Nota quod quilibet tonus regularis [...]
Manuscrits
Ms. II, 1, 2°, 38, Augsurg, Universitätsbibliothek, daté 1473-1576, f.
175, interpolé dans le début d'un traité de plain-chant
Ms. Clm 19300, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté 1454, f. 217-220
[a] Notandum quod septem sunt species ; [b] Notandum est quod septem sunt species
Manuscrits
Ms. XI.E.) (2056), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní
knihovna), origine allemande, daté 1400, f. 246v-247 [a]
Ms. lat. 5129, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne, daté de
v. 1470 [b]
Éditions
COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963 [a]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
SEAY ALBERT, Anonymus ex codice Vaticano lat. 5129. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (9), American Institute of Musicology, Roma 1964, p.
45-47 [b]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
[Carissimum tractatum de cantu figurativo koralique
plano prononciare ordinavi [...] Nota primam partem prosequendo
considerandum accipitur quod duplex est cantus scilicet perfectus et
imperfectus [...] Est ergo prima regula quum reperitur in cantu pausa
tegens tria apacia [...] (règles de musique figurée et de
plain-chant)
Manuscrits
Ms. 496, Erlangen, Universitätsbibliothek, supposé originaire de
Heilsbrom, daté 1451-1467, f. 131-135
[a] Nota quod datur quinque partita divisio clavium in manu [...] [c] Nota quod quatuor sunt modi principales [...] [d] tableau de solmisation ; [e] Notandum quod litterarum musicalium quedam duplicantur[...] ; [f] Modus est distantia unius vocis ab altera [...] [g] Nota quod quilibet tonus regularis constat solum ex duobus cantibus
[...]
Manuscrits
Ms. Clm 8258, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe s., f. 16, b; Ms. Clm 19300, id., origine allemande, daté 1454, f.
215-220: a-g
Ms. II, 1, 2°, 38, Augsurg, Universitätsbibliothek, daté 1473-1576, f.
174-179, c-g
Nota quod omnes toni habeantur ut frequenter in
istis quatuor clausulis [...] ; Nota quod omnis tonus impar ut primus, tertius [...] ; Nota Gamaut, are, bmi, cfaut dicuntur graves [...] ; Nota quandocumque in spacio [...] (sur les modes, avec main de
solmisation)
Manuscrits
Ms. 613, Erlangen, Universitätsbibliothek, daté 1451, f. 319
Ms. Clm 28793, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
française, XVIe siècle, f. 88, Gamaut are b. m [...] gamaut enrienle une clef ut si a que vois
[...]
[a] Nota quod prima species diatessaron [...] ;[b] Nota quod quinque sunt tetracorda [...]
Manuscrits
Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55v [a] [b]
Ms. 283, Treviso, Biblioteca Comunale [a]
Éditions
SARNI EMANUELA, Un trattato quattrocentesco sugli intervalli nella Biblioteca comunale
di Treviso. Dans «L'Ars Nova Italiana del Trecento» (5), Certaldo
1985, p. 226-230 [a]
Voir : SREAY ALBERT éditeur), Bonaventura da Brescia, Brevis collectio artis musicae. Dans «
Critical Texts » (11), Colorado College Music Press 1980, p. 19
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
[a] Nota quod quatuor sunt modi principales cantandi omnem cantum [...] ; [b] Item nota quod omnis cantus in sede sui sed eius tonus cognoscitur
[...] (sur les tons)
Manuscrits
Ms. Clm 8258, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 16-18v, 18v-19v; Ms. Clm 19300, id., origine allemande,
daté 1454, f. 216 (a seulement)
Nota quod unisonus de ut est simile ut [...] (sur les intervalles)
Manuscrits
Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé de trois
liasses, XVe siècle pour cette partie (III), f. 51v-52r
Ms. 606 (IV.9), Pisa, Biblioteca Universitaria, formé de deux
Manuscrits originaires du Nord-Est de l'Italie, daté 1429 pour cette
partie, f. 43 (interpolé)
Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 70
Numerus sexdecim est numerus praestissimusica
[...]
Manuscrits
Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763
Ms. Lansdowne 763, London, British Library, origine anglaise, daté de
v. 1450, copié par John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 88v-89
Ms. Barth. 170, Frankfurt/M., Stadt- und Universitätsbibliothek,
origine allemande, daté 1419, f. 116v-117 (interpolé dans un tonaire); f.
117v, Diagramme Rota tonorum; f. 118, nomenclature grecque des notes
Omne ut incipiens in g cantatur per b quadrum
[...]
Manuscrits
Ms. 5-1-43, Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, originaire de
Naples ou de Florence, daté 1470-1490, à compléter pas le Ms. Nouv. Acq.
fr. 4379, Paris, Bibliothèque Nationale, f.a3-a5v
Omnis nota in cantu mensurato vel est maxima (Musique mesurée) ; Omnis nota sic formata (musique mesurée, tradition Marchett de
Padoue)
Manuscrits
Ms. Aldini 361, Pavia, Biblioteca Universitaria, origine italienne,
XVe siècle, f. 58r
Ms.l. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, origine italienne, XVe siècle, f. 142v
Ms. lat. Cl. VIII, 82 (3047), Venezia, Biblioteca Marciana, origine
italienne, XVe siècle,
Éditions
COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 262a
RISTORY HEINZ, Post-franconische Theorie und Früh-Trecento. Die Petrus de Cruce :
Neuerungen und ihre Bedeutung für die it. Mensuralnotenschrift.
Frankfurt-Bern-New York 1988, p. 125, 127
CARAPETYAN ARMEN, Anonyme, Notitia del valore delle note del canto miserato. Dans «
Corpus Scriptorum de Musica » (5), American Institute of Musicology
1957
COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 475
PALMER JILL, A Late Fifteenth-Century Anonymous Mensuration Treatise. Dans
«Musica Disciplina» (39) 1985, p. 89-103
Prima novissima clausa penultima cotus et uncus
primum un sexto fa sol la [...] re ut re mi quaternus (formule sur les
modes)
Manuscrits
Ms.l. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, origine italienne, XVe siècle, f. 129r
Éditions
COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans « Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina » [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (I) p. 262a
[a] Prima regula contrapuncti est quod omnis contrapunctus debet perfecte
incipi et finiri [...] (contrepoint); [b] Notandum quod large cantando omnes notas cantus figurati septem sunt
species variabiles cantus figurati [...] (musique mesurée); [c] Notandum quod octo sunt proportiones musicales que in cantu mensurali
ponetur [...] (proportions) ; [e] Gamaut ut my sol la/Are, Re fa la [...] (table de consonances) ;
[f] Est tonus autentus tenor et nota dicitur esse [...] (ethos des
modes); [g] Pro aliquantula fracti cantus dilucidatione [...] (musique
mesurée); [h] Primum in medio la sol fa subtili melodia (tonaire et exercices de
solmisation)
Manuscrits
Ms. Mc 48, Tübingen, Universitätsbibliothek, origine allemande, fin
XVe siècle, [a] f. 64v-67, [b] f. 68-76, [c] f. 76v-78v, [e] f. 81r, [f]
f. 89r-v-, [g] f. 92-99v, [h] f. 114v-115v
Éditions
MEYER CHRISTIAN, Anonymi : Tractatus de cantu figurativo et de contrapuncto (c.
1430-1520). Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (41), American
Institute of Musicology, Neuhausen 1997, p. 58-65 [a]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Ms. D 39, Catania, Biblioteche Riunite Civica e Antonio Ursino
Recupero
Éditions
NALLI PAOLO, Regulae contrapuncti secundum usum regni Siciliae. Dans «Archivio
Storico per la Sicilia Orientale» (2e s. 29, 2-3) 1933, p. 291-292
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Ms. Add. 19966, London, British Library, originaire de Noyon (France),
XVIe siècle, f. 139 v; Ms. Arundel 299, id., origine allemande ou
autrichienne, daté 1491, f. 68
Ms. lat. oct. 267, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
supposée à Leipzig, daté 1492-1499, f. 13 v
Voir : DE COUSSEMAKER EDMOND, Scriptorum de musica medii aevi nova series a Gerbertina altera [4.
v.], Durand, Paris: Durand, 1864-1876 ; Olms, Hildesheim 1963, (2) p. 470
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Voir : GLAREAN (Henrici Loriti), Dodekachordon (1547). « De vulgari Modorum agnitione Caput XIII
» (De la reconnaissance ordinaire des modes) Traduction de Chroistian Meyer (département de la Musique, Université
March Bloch, Strasbourg)