Écrits anonymes sur la musique
au XIIe sièle
Écrits relatifs à la musique (
580-1764) :
Index chronologique
Acuminum suorum luculenta ingenia veteris [...]
Manuscrits
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise,
fin XIIe siècle, f. 87

A dextra parte incipe magada usque ad magadam. Primum
divide in IIIIor [...] (mesure du monocorde selon Boèce.)
Manuscrits
- Ms. 281, Linz, Studienbibliothek, XIIIe siècle,
f. 1r
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek
und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, origine
allemande, XIIe siècle, f. 39v-40
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich
et Afra, fin XIIe siècle (après 1151),
f. 101
- Ms. 194, Leiden, Biblioteca Publica Lugdunensis,
originaire de Liège, XIIe siècle, f. 41v
Éditions
- LOCHNER FABIAN, Die Ars musica im Willibrorduskloster
zu Echternach. Dans G. Kiesel & J. Schroeder, Willibrord.
Gedenkgabe zum 1250. Todestag. 1990, p. 161
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division
du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p.
59, 208
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico
et theorico Guidone Aretino eiusque vita et moribus»,
Florence 1953, p. 167

Ad mensurandum monochordum duo hemispheria quas magadam
vocant [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog- August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich
et Afra, fin XIIe siècle (après 1151),
f. 90v-91v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores
ecclesiastici de musica sacra potis¬simum [3 v.]»,
St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p. 331a-331b

Ad quartam vocem primus stauit siti sedem [...] (formule
versifiée.)
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische National
Bibliothek, XIIe siècle, f. 24r
- Ms. 194 Leiden, Biblioteca Publica Lugdunensis. XIIe Abbaye Saint Jame Liège (avec réserves),
f. 45r
- Ms. Admond 494, Sibley Musical Library, Rochester
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores
ecclesiastici de musica sacra potis¬simum [3 v.]»,
St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p. 259

A gamma dividatur per tres et utrumque D.d. ponitur
[...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich
et Afra, fin XIIe siècle (après 1151),
f. 101
Édition
- Meyer Christian, Mensura monochordi. La division
du monocorde (IXe-XVIXe siècles). Paris 1996, p.
138

A labro divide instrumentum usque a plectrum in IX
partes [...]
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek,
origine allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 76v
- Ms. Amplon 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek
(copie du Ms. 375.)
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division
du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p.
209
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico
et theoretico Guidone Aretino eius¬que vita et moribus.
Firenze 1953, p. 173, n° 42 (Ms. Erfurt)

Anonyme de La Fage I,
Traité dit de Saint-Martial, anonyme XIIe
Quoniam de canendi scientia doctrinam sumus facturi
[...] (plain-chant, déchant, organum, daté
1150 ou 1200 par Sarah Fuller)
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine
italienne, daté de v. 1400, f. 1-15v
- Ms. II I 406 (Magliab. XIX 19), Firenze, Biblioteca
Nazionale, origine italienne, XVe siècle, f.
1r-4r [utilisé par La Fage]
- Ms. 1158, Parma, Biblioteca Palatina, origine cistercienne
de France (Saint Martial de Limoges?), XVe siècle,
f. 65 73
- Ms. 606 (IV. 9), Pisa, Biblioteca Universitaria,
originaire du Nord-Est de l'Italie, daté 1411
ou plus tard. f. (II), 52-57
- Ms. 606 (IV. 9) II Pisa, Biblioteca Universitaria.
1411. nord-est Italie. f. 52. Fin tronquée
- Ms. lat. Cl. VIII, 20 (3574), Venezia, Biblioteca
Marciana, XIIIe siècle
- Ms. Cl. VIII, 85 (3579), Venezia, Biblioteca Marciana,
origine italienne, daté 1464, f. 24r-43v, Michi
Resera. Incipit prologus in musicam planam [le seul
complet]
Éditions
- HANSCHIN JACQUES, Discantus ad organum. Dans «Zeitschrift
für Musikwissenschaft» (8) 1926, p. 333-336
(reprise de La Fage)
- —, Aus der alten
Musiktheorie (1-5). Dans «Acta Musicologica»
(14) 1942, p. 23-26
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais
de diphthérographie musicale», O. Legouix,
Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 355-356 (partiel)
- SEAY ALBERT, An Anonymous Treatise from St. Martial.
Dans «Annales Musicologiques» (5) 1957,
p. 7-42
- Meyer Christian, Le traité dit de Saint-Martial revisité et réédité. HAL 2010. [archive]
Bibliographie
- FULLER SARAH, An Anonymous Treatise dictus de Sancto
Martiale. Dans «Musica disci¬plina»
(31) 1977, p. 5-30
- GALLO F. ALBERTO, Alcune fonti poco note di musica
teorica e pratica. Dans «L'Ars Nova Italiano del
Trecento» (2), Certaldo, 1961 1967, p. 49 74 [signale
le ms. de Barce¬lone]
- MAÎTRE CLAIRE, Étude lexicologique d'un
traité dit de Saint Martial. Dans «Cantus
Planus, International Music Society Study Group. Communication
au 3e colloque de Tiha¬ny (1988)», Budapest
1990, p. 257-265
- SANDERS ERNEST H., Consonance and Rhythm in the Organum
of the 12th and 13th Centuries. Dans «Journal
of the American Musicological Society» (33) 1980,
p. 264-286
- WOLF JOHANNES, Geschichte der Mensural-Notation von
1250-1460. Leipzig 1904, Hildesheim-Wiesbaden 1965,
p. 113
- ZAMINER FRIEDER, Der Vatikanische Organum-Traktat
(Ottob. lat. 3025). Dans «Münchener Veröffentlichungen
zur Musikgeschichte» (2), Tutzing 1959, p. 130,
135, 137

quoniam discretorum industrai inperitorum negglientiam
[...]
Manuscrits
- Ms. Egerton 2888, London, British Library, supposé
originaire des Pays-Bas, seconde moitié XIIe siècle, f. 1v-43v
- Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé
de trois liasses: I, f. 1-22v, fin XIIe siècle:
II, f. 23-32r, XIVe siècle; III, 33r-59v, XVe siècle
Éditions
- PANNAIN GUIDO, Liber musicae. Un teorico anonimo
del XIV secolo. Dans «Rivista Musi¬cale Italiana»
(27) 1920, p. 407-440
- SCHNEIDER MARIUS, Geschichte der Mehrstimmigkeit.
Tutzing 1969, (II) p. 106-120 [Ms. Eger¬ton, seconde
partie du traité]
Bibliographie
- RECKOW FRITZ, Kompilation als Innovation. Eine Methode
theoretischer Darstellung als Zugang zum Charakter hochma.
Mehrstimmigkeit. Dans «Festschrift Martin Ruhnke
zum 65. Geburtstag», Neuhausen-Stuttgart 1986,
p. 307-320

A magada usque ad retinaculum chordarum percurre
duobus passibus [...] (mesura organistri)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek
und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, origine
allemande, XIIe siècle, f. 28v
Éditions
- MARKOVITS MICHAEL, Das Tonsystem der abendländischen
Musik im frühen Mittelalter. Dans «Publikationen
der Schweizerischen Musikforschenden Gesellschaft»
II/30, Bern-Stuttgart 1977, p. 51
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division
du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p.
209

A monet alta peti, b tolli sive teneri (tradition
Notker le Bègue)
Manuscrits
Ms. Nouv. Acq. Lat. 229, Paris, Bibliothèque
nationale, origine rhénane, première moitié
XIIe siècle, f. 65v (tradition Notker)
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Muziekgeschiedenis der
Middeleeuwen (II). Tilburg 1939-1942, p. 34-50

A proslambanomenos id est acquisita [...]
Manuscrits
- Ms. 92 1100 (olim Wolffheim), Rochester, Eastman
School of Music, Sibley Musical Library, origine bavaroise,
début XIIe siècle, f. 142
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó,
originaire de l'abbaye bénédictine
S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 69v, A
Proslambanomenos [...] Tonos consistere in musica certum
est [...] Sunt et alii ex istis qui videntur isti inferiores
[...]

Archimedes ordinem planetarum cum distancia [...] (musique planétaire)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek,
origine allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 41v-42
Éditions
- WILLIS JAMES, Macrobius: Commentarii in Somnium Scipionis.
Leipzig 1963, (II) p. 106

Archos. Deuteros. Tritos. Tetrardos
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine
anglaise, (provenant de Christ Church, Canterbury),
daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?), f. 138v

Armonicarum vocum aliae sunt finales terminales [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 46rv

Argumentum tale dedit nobis benivolus guido [...] (formule versifiée)
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische National
Bibliothek, XIIe siècle, f. 27r

Ars est iam utillima, a philosophis composita (traité
versifié de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library,
origine française, daté de v. 1100, f.
1-3
- Ms. Reg. lat. 1146, Roma, Biblioteca Vaticana, origine
anglaise, XIVe siècle, f. 9v-16v
Éditions
- Schola palaeographica Amstelodamensis. Codex Oxoniensis
Biblioteca Bodleian. Rawl. C 270. Dans « Divitiae
musicae artis » (A. Xa/b), [2 v.], Knuf, Buren
1979-1980, (A) p. 14-25

Bis quater et tres sex, Anonyme XIIe
Bis quater et tres sex, tres quatuor et quater epta Claves per
numerum poteris tu scire tonorum [...] (formule versifiée sur les
modes)
Manuscrits
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIe siècle pour cette partie, f.
(I) 1v

Cantor cantores excitet [...] (courts textes marginaux)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 21v-39v
Éditions
- SOWA HEINRICH, Zur Handschrift Clm 9921. Dans «Acta Musicologica» (5) 1933, p.
110

Cantus qui legitime est factus has debet tenere mensuras [...] et
secundum enchiriadem VIII va [...] (compilation)
Manuscrits
- Ms. M. 17. sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon,
XIIe, f. 39r
- Ms. Regulae lat. 1146, Roma, Biblioteca Vaticana, origine anglaise,
XIVe siècle, f. 21v-23v
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?).
f. 136v-137
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, XIIe siècle, f. 40-42, Cantus legitime factus qui etiam dicitur
accuratus

Cantus qui incip itur in finali vel per magistratum finalis [...]
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 39rv

Compositurus campanam primum incides tibi lignum [...]
Manuscrits
- Ms. Harley 3915, London, British Library, origine allemande, XIIe siècle, f. 94-100

Cordae quaedam finales dicuntur quia [...] [Primae IIIIor cordae
dicuntur graves A B C D [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 64 v-65

[Aliud genus secundum Boethium.] Cromaticum autem
et enarmonicum ita facies [...] quod iterum divides
in duo in enarmonico (mesure du monocorde.)
Manuscrits
- Ms. 91, Madrid, Biblioteca Nacional, origine supposée
à l'abbaye bénédictine de Fécamp,
fin XIIe siècle, f. 114r
- Ms. Lat. 2627, Paris, Bibliothèque nationale,
origine à l'abbaye de Moissac (ou de Noé,
près d'Évreux), XIIe-XIIIe siècles
(début XIe siècle?), f. 84
- Ms. Lat. 10509,
Paris, Bibliothèque nationale, origine normande (Saint-Wandrille), XIIe siècle,
f. 69
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine
anglaise, (provenant de Christ Church, Canterbury),
daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?), f. 136v
- Ms. B. II. 11, Durham, Dean and Chapter Library,
origine anglaise, (provenant de Guillaume, évêque
de Durham † 1096), fin XIe siècle, f. 107rv
- Ms. Hunter Octavo 100, Durham, Dean and Chapter Library, origine anglaise, daté
de v. 1100-1125, f. 41v-42
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library,
origine française, daté de v. 1100, f.
10v
- Ms. M. 17. sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, origine
à Laon, XIIe siècle, f. 38r, parmi diverses
mesures du monocorde
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu (CA), The
J. Paul Getty Museum, origine anglaise, XIIe siècle,
f. 37v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico
et theorico Guidone Aretino eiusque vita et moribus»,
Florence 1953, p. 168 et suivantes, 182

Cum primum monochordum partire in primis in quattuor et in initio
monochordi
Manuscrits
- Ms. Clm 4622, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine bavaroise,
XIe-XIIe-XIIIe siècles, f. 178
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Clavis Gerberti. (1). Dans «veröffentlichungen der
Musikhistorischen Wissenschaften Kommission», Bayerische Akademie der
wissenschaften (7), München 1989, p. 198
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
344-345 [ Mensura
monochordi Boetii ]
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953

Traité attribué à Guy d'Arezzo (de Coussemaker)
De affinatibus diversarum vocum. De proportio vel accidenti [...] (traité dit « De modorum formulis »)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr.
Martin Bodmer, XIIe siècle, f. 109r-112v
Éditions

De divisione IIIIor modorum in octo. Divisio IIIor. modorum in. VIII.
id est Proti Deuteri. tritio. tetrardi. Primum locum finalem. D. postea
possidet ratione [...] (division du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 39v

De intervallis VII planetarum. (traité de musique planétaire)
Manuscrits
- Ms. Lat. 2389, Paris, Bibliothèque nationale, livre formé de divers
manuscrits datés du VIe au XVe siècle, Cahier IV (f. 49-56), XIIe siècle;
Ms. Lat. 7377 C, id., origine française, fin XIe siècle ou XIIe siècle, f.
47v

[a] Denique si a acuta habet duodecim et a gravis habet VI [...] (proportions et consonances)
[b] Hac ex lege protus autentus sit tibis notus [...] (sur les huit
modes, en vers et prose)
[c] [Mensura organistri] a C novem passus usque ad sustentationem
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 18v-19
Éditions
- SOWA HEINRICH, Zur Handschrift Clm 9921. Dans «Acta Musicologica» (5)
1933, [a], p. 61-62; [b], p. 63
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, [c]
(II) p. 286b-287b
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedagogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, [c], p. 169, n°
29a
- BRÖCKER MARIANNE, Die Drehleier. Ihr Bau und ihre Geschichte. Dans
«Orpheus-Schriftenreihe zu Grundfragen der Musik» (11), 2 v. Düsseldorf
1973, [c], p. 247

De simplici cymbalorum mensura [...] Arbitror idcirco eodem modo [...]
octo cymbala sunt hac ratione dimelianda
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle; Ms.
Cpv 787, id, originaire de l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin
XIIe siècle, f. 59rv
- Ms. 10162/66, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine liègeoise (abbaye
Sainte-Laurence), XVe siècle
- Ms. 1988, Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, origine
liègeoise, fin XIe siècle (f. 147-189v) et début XIIe siècle (f.
71-146)
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 38rv; Ms. Clm 19421, id,
origine allemande, fin XIe siècle, f. 13-14 & 16v-22v, extrait du
tonaire; f. 27rv, De ponderatione cerea primi cimbali […]
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 103-104, Arbitror idcirco eodem modo se habere mensuram
monochrdi [...] suivi de la mesure du monocorde, Totum monochordum a gamma
[...]
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f. 33
[suivi de la mesure du monocorde, Totum monochordum a gamma [...]
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
221a
- MIGNE JACQUES-PAUL (1800-1875), Patrologiae cursus completus. Serie
latina [221 v.]. Petit Montrouge 1844-1855; Turnhout 1966, (250) p. 1307-1346 [ Édition électronique TML / Université d'Indiana ]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Cymbala (Bells in the Middle Ages).
Dans «Musicological Studies ans Documents» (1), American Institute of
Musicology, Roma 1951, p. 41-42
- –, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
38 [ Édition électronique TML / Université d'Indiana ]
Bibliographie
- KLEMM R. Die Romanischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek (I). p. 22 [n° 15]

De tonorum agnitionibus singulorum et differentiarum […]
Manuscrits
- Ms. Royal 12.C.VI, London, British Library, origine anglaise, daté de
v. 1275, f. 52
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 16-17v

Diatessaron et diapente et diatonon hec est coniunctio tota [...]
modulatione consona reddunt (traité des consonances)
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale de France, origine
française, XIIIe siècle, f. 42v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
150
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (II) p. 382

Dicitur quoque tonus unaqueque species diapason [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 59v-60
- Ms. 70 (71) Universiteitsbiblioteek Gent, origine gandoise, rédigé par
Magister Antonius de Aggere Sancti Martini (Antonius van St.
Maartensdijk), daté 1503-1504. f. 62 rv

Dilectissimo fratri et in christo amabili M salutis continue munus.
Vere dilectionis vinculum ita solet amicorumêmentes constringere [...]
Manuscrits
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 89r-95v
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (IV) p. 206b-247

Dimidium G, anonyme XIIe,
Autriche
Dimidium G sibi iungus [...] synemenon habeas [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 787, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin XIIe siècle, f. 59v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Cymbala (Bells in the Middle Ages). Dans «Musicological Studies ans Documents» (1), American Institute of
Musicology, Roma 1951, p. 54

Diversitas troporum diversitati mentium [...] coaptatutr. Protus
convenit menti iocunde et reverenti (ethos des modes)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 39v

Dividatur tota tabula in quatuor [...] et habebis parypate meson. Ita
de ceteris. (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 61v-62r
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 54

Divide . per medium et in medio pone G. [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 63 v [ transcription ]
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 41
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 141

Divide in quatuor in puncto usque F [...] (monocorde)
Manuscrits
- Ms. Arundel 43, origine allemande (chartreuse Michelsberg à Mayence),
XIIe-XIIIe siècles, f. 67 [ transcription ]
Éditions
- BREARLEY DENIS & WRAY THOMAS, The British Museum Ms. Arundel 43
Monochord Fragments. Dans «Mediaeval Studies» (36) 1974, p. 169
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 161

Domni Willehlmi abbatis monochordum, anonyme XIIe
Domni Willehlmi abbatis monochordum [...] Regulare Boeti monochordum
[...] monochordum guidonis [...] (mesure et figure du monocorde.)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
1v-2r

Dorius habet melodiam a mese et descendit ad licanon [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 67v [ transcription ]
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 36
Éditions

Dorius. Ypodorius. Phrigius. Ypophrigius [...]
Manuscrits
- Ms. 173A, Oxford, Balliol College, origine anglaise, début XIIe siècle,
f. 81

Duo semisperia quas magadas vacant [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
53r
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
333

Dyapason symphonia est que fit in dupla proportione ut h 1-2
Manuscrits
- Ms. 8° Mss. Med. 10, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, XIIe siècle, f. 105v

Ecce modus primus [...] sic noscitur atque secundus
Ecce protus primus [...] (formule versifiée pour mémoriser versets et
repons)
Manuscrits
- Ms. 702, Bern, Stadtbibliothek, XIIIe siècle, compris dans le dialogue
du pseudo Odon
- Ms. Lat. qu. 106, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, XIe siècle (f. 157-169), et XIIe siècle (f. 170 et
suivants), f. 179
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 17v-18
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 5
- Ms. 172, Cambrai, Bibliothèque municipale, origine à
Notre-Dame-la-Grande de Cambrai, XIIe siècle, f. 19r interpolé dans le
traité, igitur cum in superioribus non eadem via phylosophorum (f.
11r-19v) [ transcription ]
- Ms. 452, Metz, Bibliothèque municipale, origine à la Cathédrale de
Metz, début XIIIe siècle. Manuscrit détruit en 1944, conservé à la
biliothèque de Metz par des photographies (tropaire de Metz), f. 91v
- Ms. Lat. 7211, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de Luxeuil
(Bourgogne), XIe-XIIe siècles, f. 127v & 128 (interpolé dans la Musica
enchiriadis)
- Ms. I. V.30, Siena Biblioteca comunale, fin XVe siècle, f. 120r
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
135
- Ms. 92 1200, (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f. 11
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
264, n. a
- GÜMPEL KARL-WERNER, Spicilegium Rivipullense. Dans « Archiv für Musikwissenschaft » (35) 1978, p. 57-61 [Thesaurus musicarum Latinorum, Université d'Indiana]
Bibliographie
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS.
Société Française de Musicologie. Paris, Heugel 1971, p. 256 et 426

Epitritus est ille numerorum [...] (proportions)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 64v

Est autem in musicis diapason : quae in numeris dupla proportio
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 58-59v
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 18-19
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 36v-39
Éditions

Est prima species ypodorii que habet licanen ypaton [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 39v-41r
Bibliographie
- KRÄMER SIGRID & BERNHARD MICHAEL, Scire litteras. Forschungen zum
mittelalterlichen Geistesleben. München 1988

Ex. a. suspende primum diatesseron [...] in D [...] (traité
d'organum)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 109rv
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
224 b
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
44 [ Thesaurus Musicarum Latinorum, Université d'Indiana ]

Finales sunt IIIIor quorum primus est his qui [...] ad quam suo
ascenderet (traité des modes)
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 66r-68v
Voir : Bernelin (Xe)

Finales IIIIor corde sunt in monocordo : Lychanos ipaton, ipate meson
[...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 60

Formulas quas vobis ad cantum scribere percuvari qualiter omnis cantor
ecclesie tenere debeat tonum antiphonarum […]
Manuscrits
- Ms. 65, Piacenza, Archivio Capitolare, originaire de Piacenza (codice
del maestro ou codice magno), daté 1142 et plus tard, f. 3ra

F Proslambanomenos id est acquisitus…
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde. Traité signé Robert de Brunham,
f. 55v
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, (provenant de Christ
Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?) f. 124rv &
138-139
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 86v

Gliscunt corda [...] me primo carmina scripsi [...] (formule versifiée
dans la tradition de Guy d'Arezzo)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 81r-82r
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
25

Harum igitur nolarum sive fistularum desiderans scire pondus vel
mensuram [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 14069, Paris, Bibliothèque nationale, XIIe siècle pour cette
partie, f. 23v-24

Has voces ita breviter subtiliterque per lineas et spatia notamus
[...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 38v [ Transcription ]
Bibliographie
- KRÄMER SIGRID & BERNHARD MICHAEL, Scire litteras. Forschungen zum
mittelalterlichen Geistesleben. München 1988

His ita positis de tonis dicendum esse arbitramur [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 67 [ Transcription ]
Éditions

Hoc modo scias omnes melodias per istos sonos curer. Stude itaque
qualiter auditu [...] Duremolson Seformazes (formule versifiée avec neumes
au-dessus du texte)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 27v-28v

[Alia mensura Monochordi] Hoc monochordum metiatur ita. Ab A quae
ponitur primum [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 100r [transcription]
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 204
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 171, n° 37

In musica quatuor sunt requirenda : Materia, Intentio, Causa [...] (remarques sur la musique interpolées dans le Micrologus de Guy
d'Arezzo)
Manuscrits
- Ms. Philos. 84, Göttingen, Niedersächsische Staats- und
Universitätsbibliothek, XIIe siècle, f. 1v

In principio corporis ad clavicordium dispositi [...]
Manuscrits
- Ms. Incunabulum X, XVI. 20, New-Haven, Yale Medical School Library,
origine d'Allemagne du Sud, XVe siècle, f. 127rv

In Septuagesima cantatur et legitur in principio [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 19835, London, British Library, origine anglaise, XIIe siècle,
f. 26v-29

Inchoant autem proti in ipso finali [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 60 rv
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 67-78 [ Thesaurus musicarum Latinorum ]

Incipit mensura [...] (mesure des tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Incunabulum X, XVI. 20, New-Haven, Yale Medical School Library,
origine d'Allemagne du Sud, XVe siècle, f. 126-127

[In nomine sancte et individue trinitatis] Incipiunt modi in
invitatoris per anni circulum. Primus modus [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. 65, Piacenza, Archivio Capitolare, originaire de Piacenza (codice
del maestro ou codice magno), daté 1142 et plus tard, f. 1r-3ra

Intentio huius auctoris est tractare de septem discriminibus vocum
[...]
Manuscrits
- Ms. 150, Oxford, St. Johns's College, origine française, XIe (pour la
partie musicale), f. 54ra-56ra

Inter diatessaron et diapente tantum differentiam dicit quam si fuerint
tres termini ita constitui ut secondus ad primum [...] (gloses)
Manuscrits
- Ms. Philos. 84, Göttingen, Niedersächsische Staats- und
Universitätsbibliothek, XIIe siècle, f. 1v

Igitur cum in superioribus non eadem via phylosophorum [...] (traité
comprenant des fragments de Isidore, Boèce, Guy d'Arezzo.)
Manuscrits
- Ms. 172, Cambrai, Bibliothèque municipale, origine française, XIIe siècle, f. 11r
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 81r-83v [Gymnasio musas]
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
(I), 3-4v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Gymnasio musas. Dans «Corpus Scriptorum de
Musica» (4). American Institute of Musicology, Rome 1950, p. 80
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Gymnasio musas. Dans «Scriptores
ecclesiastici de musica sacra potissimum [3 v.]», St.-Blasien 1784;
Hildesheim, Olms 1967, (II) p. 2
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), In d finitur [...]
Quatuor affines…Dans «dans «Scriptorum de musica medii aevi novam seriem a
Gerbertina» [4 v.]», Durand, Paris 1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III)
p. 440
- BARTHA DÉNES VON, Das Musiklehrbuch einer ungarischen Klosterschule in
der Handschrift von Fürstprimas Szalkai (1490). Dans «Musicologia
Hungarica» (1), Budapest 1934, p. 112

Incipit deuteri proprietas. Incipit triti proprietas (schéma)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 79rv

Incipit registrum tonorum secundum predicta abbatum [...] (introduction
au tonaire d'après Bernon, Gui, Hirsau)
Manuscrits
- Ms. Cpv 787, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin XIIe siècle, f. 53v-57v
- Ms. 388, Stiftsbibliothek, Zwettl. f. 159v-163v
Bibliographie
- SOWA HEINRICH, Zur Handschrift Clm 9921. Dans «Acta Musicologica» (5)
1933, p. 115

Incipit summa in musica sonora subiecti Ludovici sancti. Omnes homines
sicut dicit philosophus naturaliter scire desiderant [...] (traité
scolastique)
Manuscrits
Bibliographie

Inter quascumpe fistulas tonus est [...] (mesure des tuyaux
d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 29
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?),
f. 127
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980, p. 52

Lychanos meson. C. id tertia mediarum [...] limita id est semitonia
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 80 rv

Lyram dicunt [...] propter honorem mercurii [...] quia orpheus filius
fuit unius muse e callioppe
Manuscrits
- Ms. 324, Linz, Studienbibliothek, XIIe-XIIIe siècles, f. 52r

Magdarum novem sunt partes prima facit D [...] (formule versifiée,
monocorde)
Manuscrits
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
(I) 5v
Bibliographie
- WELKER LORENZ, Ein anonymer Mensuraltraktat in der Sterzinger Miszellaneen-Handschrift. Dans «
Archiv für Musikwissenschaft » (Jahrg. 48, H. 4) 1991 p. 255-281

Macrobius dicit [...] Numerus iste ducenta quinqueginta sex epitritus
est CXCII […]
Manuscrits
- Ms. Lat. 2794, Paris, Bibliothèque nationale, origine allemande, XIIe siècle, f. I

Mensura monocordum secundum Boecium. Ex primi numeris multiplicium et
superparticularium. Partire totum lineae spatium per quatuor semper a
dextra magada procedens [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10508, Paris, Bibliothèque nationale, origine à Saint-Évroult,
XIIe siècle, f. 157v-158
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 49-50
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953

Mensurus monocordum servato loco magadae [...] per diapente et
diatessaron totum potest dividi. (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 61v
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 36v, Mensurus monocordum servato loco
[...]
Éditions

Mensura cimbalorum. De ponderatione cere primi cymbali [...]
Manuscrits
- Ms. 21, Rein, Stiftsbibliothek, v. 1190, f. 60r
- Ms. Cpv 51, Wien,
Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f. 55v (interpolé)
- Ms.
Cpv 787, Wien,
Österreichische Nationalbibliothek, fin XIIe siècle, f. 59v (interpolé)
- Ms. Cpv 2502, Wien,
Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f. 19r
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 38-38v
- Ms. S. XXVI. 1 Cesena, Biblioteca Malatestiana, première moitié XVe,
écrit pour Malatesta Novello Malatesti (1418-1465), f. 195v-196 (attribué
à Hucbald)
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
147b-148b
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Cymbala. Bells in the Middle ages. Dans
«Musicological Studies and Documents» (1), American Institute of
Musicology 1951, p. 41

Mensuram duorum ordinum id est XVI fistularum [...] (mesure des tuyaux
d'orgue) [voir Aribon]
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 106-107v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
222
- MIGNE JACQUES-PAUL (1800-1875), Patrologiae cursus completus. Serie
latina [221 v.]. Petit Montrouge 1844-1855; Turnhout 1966, (150) p. 1307-1346
[Opera omnia, dont Vita beati Anselmi (1163)] [ Thesaurus musicarum Latinorum, Université d'Indiana ]
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 126
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
126

Quid est musica ? Musica est peritia modulationis in distinco sono
cantuque consistens [...] (traité de tradition guidonienne)
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle
- Ms. lat. fol. 258, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, fin XIVe, début XVe siècle, f. 5
- Ms. 229 (B.6.7.), Lincoln, Cathedral Library, origine anglaise, fin du
XIVe siècle, f. 128v-132, Quid est musica ? Musica est peritia modulationis
[...]
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe
siècle, copie du London, British Library, Lansdowne 763
- Ms. Add. 8866,
London, British Library, XVe siècle, f. 64 (fragment)
- Ms. Arundel 130, London, British Library, daté 1446-1461,
f. 100-118
- Ms. Lansdowne 763, London, British Library, origine anglaise, daté de v. 1450,
copié par John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XIIIe s.), f.
61-68v
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 3-9v
- Ms. Bodley 515 (S.C. 2185), London, British Library,
début XVe siècle, f. 78-87
- Ms. Fitzwilliam (Milton) Irish Ms. 71, Northampton, Northampton Record
Office, origine irlandaise supposée, XIVe siècle
- Ms. Regulae lat. 1146, Roma, Biblioteca Vaticana, origine anglaise,
XIVe siècle, f. 67r-70v, De commoda et componenda secundum Guidonem
[...]
- Ms. I. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, fin XVe siècle, f.
121r-127r
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Expositiones in micrologum Guidonis
Aretini. Dans «Musicologica Medii Aevi» (1), Amsterdam 1957
Bibliographie
- WHITE ALISON, Boethius in the Medieval Quadrivium. Dans M. Gibson
(éd.), «Boethius. His Life, Thought and Influence», Oxford 1981, p.
186

[a] Modi seu tropi sive etiam toni musici […]
[b] Primus tonus qui inscribitur autentus protus [...] (fragments de
traités)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 30-30v

Monochordum secundum genus dyatonicum [...] in primi per circulum in.
IIIIor partes dividatur. Sed. IIIIta. In VIIIto [...] (traité du
monocorde)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 40
Éditions

Musarum voces sunt novem prima facit d [...]
Manuscrits
- Ms. Incunabulum X, XVI.20, New-Haven, Yale Medical School Library,
origine d'Allemagne du Sud, XVe siècle, f. 127v

Musicam censet Plato exorbitantes animas [...] tota porro musica in
voce et auditu et sonis posita est
Manuscrits
- Ms. 7203, Paris, Bibliothèque nationale de France, originaire de
Fleury-sur-Loire, première moitié XIIe siècle, f. 7v

Naturam canimus causamque canendo notamus [...]
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 11v-12
Édition
Müller Hans, Bruchstücke aus der mittelalterlichen
Musiktheorie. Dans « Vierteljahresschrift für Musikwissenschaft »
(1) 1885, p. 172-173 [ Thesaurus
musicarum latonorum ]

Est planetarum similis concordia; Naturalis concordia vocum cum
planetis. Est planetarum similis concordia vocum [...] (formule versifiée
de musique planétaire suivie d'une échelle de concordance entre les
planètes et des tons musicaux)
Manuscrits
- Ms. 7203, Paris, Bibliothèque nationale de France, originaire de
Fleury-sur-Loire, première moitié XIIe siècle, f. 2v-3r
Éditions
- HANDSCHIN JACQUES, Ein mittelalterlicher Beitrag zur Lehre von der
Sphärenharmonie. Dans «Zeitschrift für Musikwissenschaft» (9) 1927, p.
193-208
Bibliographie
- GASTOUÉ ARMAND, L'Église et la musique. Paris, Grasset 1936, p.
32-35
- CHAILLEY JACQUES (1910-1999), Histoire musicale du Moyen-Âge. P.U.F.,
Paris 1950 [355 p., 23 cm] p. 24

Nec tamen minus inesse tono reputatur [...] in horum quattuor aliquam
revertetur (traité des modes)
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 67 v [ transcription ]
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?),
f. 137, Qui monocordi regulam et tonorum diversitates [...]
- Ms. M 17 sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f. 39v

Non sic impii. Hic invenit [...] scema paradigma [...] Teterrere adusis (figure du psalterion)
Manuscrits
- Ms. 324, Linz, Studienbibliothek, XIIe-XIIIe siècles, f. 52v

Nos autem inter utramque progrediens [...] (calcul des tuyaux
d'orgue)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 334
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
35v-36
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
224a
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 90
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
43

[Tractatus de modis] Notandum est de tonis, quod quidam eorum
Manuscrits
- Ms. Clm 2599, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XIIIe siècle, f. 94v
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Zur Handschrift clm 2599. Dans «Musik in Bayern» (22)
1981, p. 3-24

Notum sit quibusque tonorum normam [...]
Manuscrits
- Ms. A CLXXIII (279), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní
kapituly, XIIe siècle

Nunc de consonantiis et nominibus earum videamus (traité de plain-chant
et d'organum)
Manuscrits
- Ms. 666 (A. 506), Rouen, Bibliothèque municipale, XIIe siècle, 38r-40v,
Nunc de consonantiis et nominibus earum videamus; Tonus est ascensus unius
vocis ad aliam vel descendus sine transitione alterus vocis [...];
Consequenter agere est de metis organisticis in quibus videlicet
proportionibus organa consonent [...]

Octavam partem diametri prime fistule affige (mesure des tuyaux
d'orgue)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 76
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 131

Octo sunt toni IIIIor. Principales. et. IIIIor subiugales
: primus et
IIIus. Et Vus. Et VIIus. Vocantur principales […]
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 38v-39
- Ms. I. F. 402, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, origine supposée à
Lubiaz, daté 1260-1270, f. 1

Omne organum debet esse cum cantore [...]
Manuscrits
- Ms. O.3.42 (1214), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
provenant de l'abbaye Cistercienne de Byland, dans le Yorkshire, fin XIIe siècle, f. 82

Omnes toni greca nomina habent. Sunt autem quatuor numero [...] (modes)
Manuscrits
- Ms. M 17 sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f. 15rv [ transcription ]

[a] Omnes voces organistri elevatione [...] et quadratum invenimus
[b] Volens autem quis organistrum disponere [...]
[c] In superiori linea in quinas partes divisa [...]
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(ap. 1151), [a] f 110v; [b] f. 110v-111; [c] f. 111 ( transcription )
Éditions
- BRÖCKER MARIANNE. Die Drehleier. Ihr Bau und ihre Geschichte. Dans
«Orpheus-Schriftenreihe zu Grundfragen der Musik» (11, 2 v.), Düsseldorf
1973 [a], p. 248; [b], p. 248-249
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 207 [a]; p. 206 [b]; p. 204 [c]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 169, n° 30 [b];
p. 171, n° 35 [c]

Omnis homo qui vult bene organisare primitus debet scire quid est tonus
quid est semitonus (consonances)
Manuscrits
- Ms. 8° 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek. (éd. Sachs
1971)
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, (éd. Sachs 1971)
- Ms. 5-2-25, Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, origine
italienne et catalane, XIVe-XVe siècles, f. 36v-37v
- Ms. 2284, Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, début XIIIe siècle (éd.
Sachs 1971)
- Ms. Lat. 15159 (olim 812), Paris, Bibliothèque nationale, XIIIe-XIVe
siècles (éd. Sachs 1971)
- Ms. Lat. 15139, Paris, Bibliothèque nationale, XIIIe-XIVe siècles (éd.
1971)
- Ms. Lat. 16663, Paris, Bibliothèque nationale, origine supposée parisienne, daté d'avant 1306
(éd. Sachs 1971)
- Ms. 42, Saint-Dié, origine italienne supposée, fin XIVe siècle (éd.
Sachs 1071)
- Ms. Add. 21455, London, British Library, origine anglaise, v. 1400 (éd.
Sachs 1971)
- Ms. Egerton 2888, London, British Library, supposé originaire des Pays-Bas,
seconde moitié XIIe siècle (éd. Sachs 1971)
- Ms. Bodley 842, Oxford, Bodleian Library, origine anglaise, première
moitié XIVe siècle (éd. Sachs 1971)
- Ms. I 20 inf., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire du Nord de
l'Italie, seconde moitié XVe siècle (éd. Sachs 1971)
- Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé de trois
liasses : I, f. 1-22v, fin XIIe siècle : II, f. 23-32r, XIVe siècle; III,
33r-59v, XVe siècle (éd. Sachs, 1971)
- Ms. XVI A 15, Napoli, Biblioteca nazionale, (éd. Sachs
1971)
- Ms. Ottob. 3025, Roma, Biblioteca Apostolica Vaticana, XIIIe siècle
(éd. Sachs 1971)
- Ms. lat. Cl. VIII, 20 (3574), Venezia, Biblioteca Marciana, XIIIe
siècle, f. 13v-14r
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Zur Tradition der Klangschritt-Lehre. Die Texte mit
der Formel, Si cantus ascendit [...] und ihre Verwandten. Dans «Archiv für
Musikwissenschaft» (28) 1971, p. 233-270

Omnis tonus autenticus regulariter per suam diapason [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 42rv [ transcription ]

Omnis simplex et legitimus cantus non descendit in quatuor
principalibus [...] et raro in sextum
Manuscrits
- Ms. 21, Rein, Stiftsbibliothek, v. 1190, f. 60v

Omnis vox a prima intensa et remissa [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 56v-47

Omnis cantus per notam canitur [...] Musica motus est vocum scilicet
Tonus, semitonium [...]
Manuscrits
- Ms. Clm 14663, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
fin XIIe siècle, f. 27-27v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Muziekgeschiedenis der Middeleeuwen. Dans
«Nederlandsche Muziekhistorische en Muziekpaedagogische Studien [2 v.]»,
Tilburg 1927-1939, 1939-1942, (I) p. 184-187

Ordine primi geno nomen [...] penetres conclava minervae
Manuscrits
- Ms. Lat. 2627, Paris, Bibliothèque nationale, origine à l'abbaye de
Moissac (ou de Noé, près d'Évreux), XIIe-XIIIe siècles (début XIe
siècle ?), f. 175-177v

Organicam quicumque liram metiendo [...]
Manuscrits
- Ms. Arundel 339, London, British Library, origine allemande, XIIe siècle, f. 98-104, Micrologus; f. 104-106, Micrologus; f. 106-107,
Micrologus, Prologus; f. 110
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 208

Partire gamma in quattuor partes et in prima parte pone
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 62v-63
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 40v-41
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 140

[Secundum Enchyriadem.] Partire totum. A. per medium [...] et habebis.
S. Ecce habes XVIII cordas. (mesure du monocorde.)
Manuscrits
- Ms. 91, Madrid, Biblioteca Nacional, origine supposée à l'abbaye
bénédictine de Fécamp, fin XIIe siècle, f. 113v
- Ms. Lat. 2627, Paris, Bibliothèque nationale, origine à l'abbaye de
Moissac (ou de Noé, près d'Évreux), XIIe-XIIIe siècles (début XIe
siècle ?), f. 84
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande (Saint-Wandrille),
XIIe siècle, f. 64 rv
Ms. Nouv. Acq. Lat. 443, Paris, Bibliothèque nationale, origine à l'abbaye de
Fleury, XIe siècle (f. 1-28), du XIIe ou XIIIe siècle (f. 29-36), f.
34vb
- Ms. M 17 sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f. 38v
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200
( ?)., f. 136v
- Ms. B. II. 11, Durham, Dean and Chapter Library, origine
anglaise, (provenant de Guillaume, évêque de Durham † 1096), fin XIe
siècle, f. 107vb
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 40
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 74
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 168-169

Passibus in primis totum partire [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 104v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
221b-222a
- MIGNE JACQUES-PAUL (1800-1875), Patrologiae cursus completus. Serie
latina [221 v.]. Petit Montrouge 1844-1855; Turnhout 1966, (150), p. 1307-1346 [ Thesaurus Musicarum Latinorum ]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
39

Pater in. Seuouae. Filio, Seuouae [...] (formule mnémotechnique des
intonations)
Manuscrits
- Ms. 18937, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, seconde moitié XIe siècle (I, 230-297) & XVe siècle (II,
1-229) f. 295 [I. Pater in. II. Filio. III. Filius]
- Ms. Clm 27300, München, Bayerische Staatsbibliothek,
origine de Tegernsee, XIe siècle, f. 49v [en marge : Pater in. Protus.
Filio. Plagis
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 35v
Bibliographie
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 391-392

Plato philosophorum excellentissimus et omnium tam inventionum
subtilitate [...] (musique des sphères)
Manuscrits
- Ms. Clm 14689, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
première moitié XIIe siècle, f. 88-96

Ponantur enim tres numeri itaut primus ad secudum sesqualiter sit
[…]
Manuscrits
- Ms. Clm 29770/2, München, Bayerische Staatsbibliothek, XIIe sècle,
fragment 2 (provenant du Clm 29132b)

Pondera cymbalorum. G. habeat qantumcumque pondus volueris. F. hab
totum G et eius IIIIta (mesure des cloches)
Manuscrits
- Ms. Clm 14689, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
première moitié XIIe siècle, f. 1-19
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Cymbala (Bells in the Middle Ages). Dans «Musicological Studies ans Documents» (1), American Institute of
Musicology, Roma 1951, p. 56

Pone primam, anonyme XIIe,
Allemagne
Pone primam nolam id est C [...] (mesure des cloches)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 25v, en marge
Éditions

Prima fistula ad
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?),
f. 126v
Éditions

Primam ad votum tuum compone (mesure des tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Bamberg ?), début XIIe siècle, f. 125
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980, p. 82

Primus adest protus [...] ogdoalis fulget a lumpnis (formule versifiée
sur les modes)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 72r
- Ms. lat. 7211 Paris, Bibliothèque nationale, XIIe-XIIIe siècles, f.
105r

Primus sonus et primus emitonius. Medius sonus [...] percussionem sonus
efficitur vocis [...]
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 102v-105v

Primus tonus dicitur dorius. Secundus ypodorius
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?),
f. 138, Primus tonus dicitur dorius. Secundus ypodorius [...]

Primum stude voces intensas [...] (formule versifiée
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische National Bibliothek, XIIe siècle,
f. 28r
- Ms. Mus. ms. theo. 1590, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, f. 37r

Primus habet [...] rapit impetus illum (sur les modes et
intervalles)
Manuscrits
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
(I), 5v-6r

Primus vero modus [...]
Manuscrits
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 90v-99
Éditions
- HUGLO MICHEL, Le traité de cantus mensurabilis du manuscrit de Bamberg. Dans Ritva Jacobsson (édit.), « Pax et Sapientia : Studies in Text and Music of Liturgical Tropes and Sequences in Memory of Gordon Anderson », Acta universitatis stockholmiensis (29) , Studia latina stockholmiensia, Almqvist & Wiksell, Stockholm 1986, p. 94-95 [ Thesaurus Musicarum Latinorum, Université d'Indiana ]

Primus ut, anonyme XIIe,
Allemagne
Primus ut Exurge [...] (formule des introïts)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 18v-19
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 47v
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 281

Primus tonus intenditur ad acutum. D. raro autem ad .e. et descendit ad
.c. rarissime vero ad .B. habens inter .D. et .d. quartam diapason formam.
Supra varo et infra chordam ut dictum est rarissime duas inferius. Oenta
grece. Latine dicitur quinque. Unde diapente […]
Manuscrits
Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 28v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St.-Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
336b & (II) p. 70a

Primus ad hanc vocem. Mittens. Duo [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 44v
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 245; 259

Primus igitur tonus vel tropus sive modus versatur regulari cursu inter
D et d, utpote in suis speciebus et ex licentia assumit utrimque cordam
vel vocem [...] (sur les huit modes)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 39v-40
Éditions

[a] Primus quartus et sextus tonus [...]
[b] Ad metiendum cromaticum genus
[c] Hic sunt omnes voces per # quadratum [...] (tableau des
muances)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 2-6
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Ad metiendum. Dans «Scriptores
ecclesiastici de musica sacra potissimum [3 v.]». St. Blasien 1784;
Hildesheim, Olms 1967, (I) p. 347a
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 177, n° 12c (ad
metiendum)

Primus passus ab a [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin du XIIe siècle
(après 1151), f. 101v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
222a
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (2), American Institute of America, Roma 1951, p.
2

Prius quippe quam hoc instrumentum quod monocordum
Manuscrits
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 73 [éd.
partielle]

Proporcio est diversarum rerum ad se invicem comparabilis collacio
[...] [Proportio est duarum rerum ad se invicem comparabilis collatio]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 58r-61
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 16-17v Proportio est rerum diversarum
[...]
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 38
- Ms. B. 12, New York, Pierpont Morgan Library, origine anglaise, début
XVe siècle. f. 70-73
Éditions
- Schola palaeographica Amstelodamensis. Codex Oxoniensis Biblioteca
Bodleian. Rawl. C 270. Dans «Divitiae musicae artis» (A. Xa/b), [2 v.],
Knuf, Buren 1979-1980, p. 35-36, 37 [ Thesaurus Musicarum Latinorum, Université d'Indiana ]
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 68

Proportio est duorum terminorum ad se quedam comparatio [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, London, British Library, origine allemande, daté de v.
1450, f. 40
- Ms. M 17. sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f. 55v-56r
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans « Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina » [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 474a-475b [anonyme XI)
- WINGELL RICHARD J., Anonymous XI (CS III) : An Edition, Translation, and
Commentary (thèse). University of Southern California 1973, p. 171-173

Proslambanomenos id est gamma dicitur adquisitus [...]
Manuscrits
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 41rv

Proslambanomeno quam ab aliquibus dicitur prosmelodos tonum integrum
distat [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 65

Proti. Ave. Plagis. Cumque evigilasset [...] (formule mnémotechnique
pour retenir la mélodie des versets et des repons)
Manuscrits
- Ms. Philos. 84, Göttingen, Niedersächsische Staats- und
Universitätsbibliothek, XIIe siècle, f. 22v

Punctus. Iacens. Nectens. Evanescens
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 38
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Die Überlieferung der Neumennamen im lateinischen
Mittelalter. Dans M. Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zur Musiktheorie
des Mittelalters» (2), «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (13), Bayerische Akadenie der Wissenschaften, München 1997, p.
55
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE, Histoire de l‘harmonie au
Moyen-Âge. Paris 1852, p. 177
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Guidonis Aretini micrologus. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (4), American Institute of Musicology 1955, p.
44

Quae in decimo capitulo secundi musicae [...]
Manuscrits
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 15v-16

Quamvis mille modis [...] (formule en général notée sur lignes,
tonaire)
Manuscrits
- Ms. Cpv 787, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin XIIe siècle, f. 59v; Ms. Cpv
4530, id., f. 41r
- Ms. 328, Zwettl, Stiftsbibliothek, daté du XIIe ou du XIIIe siècle, f.
164r
- Ms. 8° 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek
- Ms. K 505, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, origine à Bamberg,
XIIe-XIIIe siècles, f. 1-35 & tonaire f. 46v-47
- Ms. Clm 24809, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté de v. 1406-1417, f. 169v, interpolé dans un traité sur les modes avec
tonaire; Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), id., origine allemande, XIIe-XIIIe
siècles, f. 42v
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (II) p. 380
- HUGLO MICHEL, Les noms des neumes et leur origine. dans «Études
Grégoriennes» (I) 1954, p. 53-67, particulièrement p 57

Quatuor autenti plagas geminantur adepti [...] (sur les modes)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 17v
- Ms. Plut. XXIX 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe siècle,
f. 33v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
34
Quatuor scilicet tonorum [...] et octavus similiter (addition au livre
V de l'Institutione Musica de Boèce)
Manuscrits
- Ms. 237, Bibliothèque municipale Avranches, XIe siècle, f. 76r

Queri a nonnullis solet cuius temporibus [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 47v-50

Quibus modis regantur quibusque litteris in monochordo [...]
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 83-89

Qui celeriter et proficue ad canendum musice [...]
Manuscrits
- Ms. K 505, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, origine à Bamberg,
XIIe-XIIIe siècles, f. 1-35 & tonaire f. 41v-42

Quicumque aliquod sibi artificium inchoat semper ad eventum [...] (sur
les modes grecs, tradition de Bernon, voir Prooemium I)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f
53r

Quid est musica ? Musica nichil est aliud quam congrua vocum modulatio (pseudo Bernon)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 71v-76
- Ms. 1965, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine polonaise
(Cracovie), daté 1445-1448, f. 39

Qui desideras breviter monochordum partiri (mesure du monocorde)
Manuscrits
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 91-92
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 145-146

Quidquid est organice semiditonus (renversement des intervalles)
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 7v

Qui grece dicitur plagis proti [...]
Manuscrits
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 85v-86
Voir
- JAFFÉ PHILIPP, Des Abtes Udalskalk van St. Ulrich in Augsburg
Registrum Tonorum.Dans « Archiv für die Geschichte des Bisthums Augsburg (2) 1859, p. 69-78. [ Incipit secundus, Thesaurus Musicarum Latinorum, Université d'Indiana ]

Quinque tetracorda sunt monocordi. Hypate id est principale [...]
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 101v-103, Quinque tetrachorda in monochordi divisionem
[...]
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 ( ?),
f. 138v
- Ms. 173A, Oxford, Balliol College, origine anglaise, début XIIe siècle
pour cette partie, f. 80v
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 86v

Quinque sunt in arithmetica,
Anonyme XIIe, Allemagne
Pseudo Guido
[Quomodo de arithmetica procedit musica] Quinque sunt in arithmetica
inequalitatis genera
Manuscrits
- Ms. Clm 14663, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
fin XIIe siècle, f. 11-14
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
55-61

Quisquis ergo studiosus regulam tonorum cupit dinoscere in hoc opusculo
tonorum vel modorum [...] (traité avec tonaire incluant diverses
formules)
Manuscrits
- Ms. F IX 36, Basel, Universitätsbibliothek, XIIe siècle pour cette
partie, f. 65r-70v
- Ms. Ampl. 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek, f. 27v
- Ms. Clm 14745, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine suisse
supposée, XIIe siècle (f. 59-73) et du XIIIe siècle, f. 59-73
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 27v-33
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
7r-16v
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. C.N.R.S.,
Société Française de Musicologie. Paris, Heugel 1971, p. 261, 300
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Muziekgeschiedenis der Middeleeuven. Tilburg 1936-1946, (I) p. 360, 380-381

Qui sunt vel quales cuiusque modi speciales [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. 505, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, XIIe-XIIIe siècles, f.
42-46
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 37v-41. Qui sunt vel quales [...] Protus
finit in licanos [...] E voces unisonas [...] Unus Deus est trinitas
- Ms. Lat. lit. b 7, Oxford, Bodleian Library, origine allemande, XIVe
siècle, f. 104v
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, siècle pour cette partie, f.
8r
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à Cracovie,
daté de v. 1445, f. 123-127, Qui sint vel quales cuiusque modi speciales
[...] Primam etate creatus est Adam et Ewa [...]
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 300-301 (Qui sunt
vel quales); p. 426 (unus deus (…)
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Guidonis Aretini micrologus. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (4), American Institute of Musicology 1955

Quomodo organice moduletur. Qui organalem scientiam cupit attingere
[...] (traité d'organum)
Manuscrits
- Ms. Cpv 787, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin XIIe siècle, f. 59v
- Ms. 334 Gud. Lat. 8°, Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
originaire de St. Ulrich et Afra, Augsburg, XIe-XIIe siècles, f. 11v-112. Quicumque organalem scientiam cupit attigere
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Ein weiterer Text zur Klangschritt-Lehre. Dans M.
Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zu Musiktheorie des Mittelalters»
(I), «Veröffentlichungen der Musikhistorischen Kommission» (8), Bayerische
Akadenie der Wissenschaften, München 1990, p. 68-70

Sciendum est quod octo sunt toni [...] (fragment)
Manuscrits
- Ms. Maddison deposit 2/4, Lincoln, Lincolnshire Archives Office,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 2

Sed tamen, anonyme XIIe,
France
Sed tamen per licentiam [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 60

Secundum aliud exemplar hec greca scriptura. Postea in libro aliter
habetur [...] (introduit l'Institutione de Boèce.)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
4r

Secundus dabit Elami. Ab hoc Elami ad secundum punctum [...] (fragment
de mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. XI 35, St.-Florian, Stiftsbibliothek, XIIe siècle, f. 150 rv
Bibliographie
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980

Sex namque, anonyme XIIe,
Allemagne
Sex namque sunt coniunctiones istarum vocum [...]
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 18v
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum,
origine anglaise, XIIe siècle, 37 [ transcription, Lexicon musicum Latinum ]

Si cantus ascendat in octavam [...]
Manuscrits
- Ms. Maddison deposit 2/4, Lincoln, Lincolnshire Archives Office,
origine anglaise, XIIe siècle, f. 4

Si monocordum mensurare desideras quamcumque vis lineam
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 1-11
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 98v-100, Si monochordum metiri desideras totum
intersticium [...]
- Ms. Arundel 43, London, British Library, origine allemande (chartreuse
Michelsberg à Mayence), XIIe-XIIIe siècles, f. 60v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 27-28, 35 [Transcription, Lexicon musicum Latinum]
- BREARLEY DENIS & WRAY THOMAS, The British Museum Ms. Arundel 43 Monochord Fragments. Dans «Mediaeval Studies» (36) 1974, p. 164
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 183-184 (Ms.
334, Wolfenbüttel)

Si monocordum Boetii constituere quaeris [...]
Manuscrits
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 36v
- Ms. ML 171 C 77 (Philipps 1281), Washington, Library of Congress, Music Division, origine flamande, XIIe et XIVe siècles. f. 31v-32, In monocordo
Boetii […]

Si vis scire mensuram nolarum quas nos cimbala vocamus [...] [Si vis facere nolas sume pondus [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische National Bibliothek, XIIe siècle,
f. 25r
- Ms. Clm 2599, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande, XIIIe siècle, f. 94v
- Ms. lat. 3101, Roma, Biblioteca Vaticana, origine bénédictine bavaroise (Illminster), daté 1077, f. 3v
- Ms. B.P.L. 194, Leiden, Rijksuniversiteit, Bibliotheek, origine liégeoise, XIIe siècle, f. 41v
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Zur Handschrift clm 2599. Dans «Musik in Bayern» (22)
1981, p. 3-24
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Cymbala. Bells in the middle ages.
American Institute of Musicology. Dans «Musicological Studies and Documents» 1951, p. 22
- —, Johannis Affligemensis de musica cum tonario. Dans «Corpus Scriptorum de Musica», American Institute of Musicology, Roma 1950

Si volueris, Anonyme XIIe,
Belgique
Si volueris monochordi regularem dimensionem facere [...]
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna), origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 39rv
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 231 [ Lexicon musicum Latinum ]

Sonitum Tintinnibularum
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, (provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (
?),
f. 131v
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine française, daté de v. 1100, f. 10v
- Ms. M. 17. sup. Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f. 32r-39r
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 159-168

Species diapason secundum numerum troporum (proportions chiffrées des
intervalles ; tradition Guillaume d'Hirsau)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 1
Éditions

Sunt igitur, anonyme XIIe,
Belgique
Sunt igitur symphoniae VII id est diatessaron diapente [...]
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 35v36

Sunt orationis indice (sur les neuf muses)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 19-20
Éditions
- SOWA HEINRICH, Zur Handschrift Clm 9921. Dans «Acta Musicologica» (5)
1933, p. 107-108

Studiosis et necdum in musicam provectis [...]
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (
?),
f. 135v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 22-23

Symphonia dicta et lenice diatessaron [...] pulchere distinguens
carmina
Manuscrits
- Ms. Lat. 10275, Paris, Bibliothèque nationale, XIIe-XIIIe f. 1r
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté d v. 1100, f. 1-11
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
150
- BERNHARD MICHAEL, Clavis Gerberti (I), Bayerische Akademie der
Wissenschaften, Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorischen Kommission»
(7), Bayerische Akademie der Wissenschaften, München 1989, p. 21-23

Terqe notat trinum caelentis nomine rithmum (formule versifiée sur les
modes)
Manuscrits
- Ms. lat. 2627 Paris, Bibliothèque nationale. XII-XIIIe Abbaye de Noé
(Évreux) ou de Moissac. f. 84r

Tonus est compositio octo cordarum quinque tonos [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 44-46

Tonus intensus hoc modo annotatus erit [...]
Manuscrits
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 15

Tonus intensus, tonus remissus [...] (fragment de tonaire)
Manuscrits
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 39, en marge
Éditions

Totam tabulam divides in IIII et in prima parte pone […] Tunc idem
semitonium divides in duo in enarmonico genere (division du monocorde
d'après Boèce.)
Manuscrits
- Ms. 91, Madrid, Biblioteca Nacional, origine supposée à l'abbaye
bénédictine de Fécamp, fin XIIe siècle, f. 114
- Ms. Nouv. Acq. Lat. 443, Paris, Bibliothèque nationale, origine à
l'abbaye de Fleury, XIIe ou XIIIe siècle pour cette partie, f. 34vb. Parmi
d'autres mesures du monocorde
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (
?),
f. 136
- Ms. B. II. 11, Durham, Dean and Chapter Library, origine anglaise,
(Provenant de Guillaume, évêque de Durham † 1096), fin XIe siècle, f.
107vb
- Ms. 91, Madrid, Biblioteca Nacional, origine supposée à l'abbaye bénédictine de Fécamp, fin XIIe siècle, f. 114
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine française, daté de v. 1100, f. 10v
- Ms. M. 17. sup. Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe siècle, f., 37v
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, The J. Paul Getty Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 36
- Ms. Honeyman 1 S, Juan Capistrano (Cal.)
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles). Paris 1996, p. 11-12
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953

Totum monochordum partire inprimis in quattuor et in initio monochordi [...]
Manuscrits
- Ms. Clm 4622, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine bavaroise, fin XIe siècle [XIIe siècle pour le f. 94-111, XIIIe siècle pour le f. 81-93 & 112-167v], f. 178-178v
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Clavis Gerberti. (1). Dans «Veröffentlichungen der Musikhistori-schen Wissenschaften Kommission» (7), Bayerische Akademie der
wissenschaften, München 1989, p. 193-194
- GERBERT MARTIN (1720-1793), Dans «Scriptores ecclesiastici de musica sacra potis-simum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
344-345 [ Édition électronique de l'Université d'Indiana ]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 166, n°22

Trinum et unum pro nobis miseris deum [tradition Guy d'Arezzo, Liber argumentorum ]
Manuscrits
- Ms. Nouv. Acq. Lat. 443, Paris, Bibliothèque nationale, origine à l'abbaye de Fleury, XIIe ou XIIIe siècle pour cette partie (f. 29-36),
36a

Unusquisque sonus autenticus a suo finali [...]
Manuscrits
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200
( ?)., f. 139
- Ms. 173A, Oxford, Balliol College, origine anglaise, début XIIe siècle,
f. 80, Étymologies
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe siècle,
f. 86v-87

Ut aiunt periti artis musicae quod primo [...]
Manuscrit
- Ms. Bodley 613 (S.C. 2141), Oxford, Bodleian Library, origine anglaise,
XIIe siècle, f. 38-40,
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200
( ?)., f. 139-140

Ubicumque in monocordo praeter eos qui dicti sunt finales [...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 60v.
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995-14
octobre 2006
© Musicologie.org


À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910
Samedi 12 Avril, 2025
