Doni Giovanni Battista
1594-1647

Baptisé à Florence le 13 mars 1595, mort à Florence le 1er
décembre 1647.
Vers 1605, il commence ses études en arts et lettres à Bologne,
puis au Collège des jésuites de Rome, il étudie la philosophie, les langues
classiques, la géographie et les mathématiques.
Il a Torquato de Cuppis, Bernardino Stephonio et Famiano Strada
comme professeurs. Tarquino Gallutio,qui enseigne la rhétorique le prend sous sa
protection.
En 1613, son père l'envoie à Bourges pour y étudier le droit.
Il a comme camarade d'études son cousin Louis Doni d'Attichy, le futur évêque de
Riez.
Plus intéressé par le latin, la philosophie et les langues
orientales que par le droit, ses parents le rappellent en Italie, ou il achève
ses études de droit et obtient son doctorat à Pise.
Il entre au service d'Ottavio Corsini qui est nommé en 1621,
légat du pape Grégoire xv auprès du roi de France. Doni profite de son séjour à
Paris pur visiter les bibliothèques et rencontrer des intellectuels, comme le
père Marin Mersenne, avec lequel il correspondra tout au long de sa vie.
La mort d'un de ses frères le rappelle à Florence en 1622, et
en 1623, il est à Rome, au service Maffeo Berberini, peu avant que ce dernier
soit élu pape Urbain viii. Le 9 octobre 1623, il est engagé comme secrétaire
par le neveu du pape, le cardinal Francesco Barberini.
Il suit son maître dans ses missions diplomatiques, à Paris en
1625, à Madrid en 1626, de nouveau à Paris en 1627.
En 1629, il est rémunéré comme secrétaire du Sacré Collège des
cardinaux, ce qui lui permet de porter le manteau pourpre des chambellans du pape.
Mais, selon une lettre à l'un de ses amis, il ne se sent pas l'âme d'un
courtisan, et n'aspire qu'à ses études (sur l'antiquité).
En 1633, après la mort, dans un duel près de
Vaison-la-Romaine, d'un second de ses frères, qui était gouverneur, il se
consacre à l'étude de la musique pour, dit-il, soigner sa mélancolie. Il
travaille sur les tables dites d'Alypius, pour approcher la notation musicale de
la Grèce antique.
En 1635, il revient à Florence pour s'occuper des biens
familiaux après le décès d'un troisième de ses frères. Il s'installe dans la
maison familiale en 1640, est professeur de rhétorique à l'Université, est
admis à l'Accademia della Crusca, est consul de l'Accademia Fiorentina. Il se
marie avec Margerita Fiaschi en 1641.
Passionné par l'antiquité grecque. Il cherche à fabriquer des
instruments pouvant jouer les modes antiques, et à réformer l'opéra selon les
principes de la Grèce antique. Il a passé sa vie à collectionner des antiquités.
Ses correspondants les plus fidèles furent Claude de Saumaise, René Moreau,
Jean Bourdelot, Nicolas-Claude Fabri de Peiresc, Lucas Holste, Galileo Galilei,
Athanasius Kircher, Gaspar Scioppius, J. A. Ban, Daniel Heinsius, Gabriel Naudé,
Isaac Voss, le père Marin Mersenne.
Voir: Della Valle Pietro (1586-1652); Bandini Angelo Maria
(1726-1800)

Écrits relatifs à la musique
Compendio del trattato de' generi e de' modi della
musica di Gio. Battista Doni, con un discorso sopra la perfettione de'
concenti. Et un saggio à due voci di mutationi di genere, e di tuono in
tre maniere d'intavolatura: e d'un principio di madrigale del Principe,
ridotto nella medesima intavolatura
- Roma, Andrea Fei 1635 [édition électronique] (49 exemplaires conservés)
- Localisations : A : Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- B :
Bruxelles, Bibliothèque du conservatoire royal de musique - Bruxelles,
Bibliothèque Royale - Liège, Bibliothèque du conservatoire
- D: Berlin,
Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz - Dresden, Sächsische
Landesbibliothek - Freiberg, Bibliothek der Oberschule Geschwis-ter Scholl
- Leipzig, Musikbibliothek - Münster, Santini-bibliothek im Bischöflichen
Priester-Seminar - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Wolfenbüttel,
Herzog August Bibliothek
- E : Barcelona, Bibl. Central de Cataluña
- F :
Paris, Bibliothèque de France - Paris, bibliothèque de l'Institut - Paris,
Bibliothèque Mazarine - Paris, Bibliothèque de France
- GB: Cambridge,
University Library - Glasgow, Euing Musical library - London, British
Museum - Oxford, Univ. Faculty Library - Tenbury, St. Michael's College
- I : Assisi, Archivio di S. Rufino - Bologna, Biblioteca del Conservatorio
(Liceo Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale) - Bergamo,
Biblioteca Civica - Firenze, Biblioteca del Conservatorio - Firenze, Bibl.
Riccardiana - Milano, Biblioteca del Conservatorio - Modena, Biblioteca
Estense - Parma, Biblioteca del Conservatorio - Roma, Biblioteca Angelica
- Roma, Biblioteca Casanatense - Roma, Biblioteca dell'accademia dei
lincei e Corsiniana - Torino, Biblioteca nazionale - Venezia, Fondazione
Levi - Venezia, Biblioteca nazionale Marciana
- NL: Leiden,
Universiteitsbibl.
- US: Ann Arbor, Mich., William L. Clements Library
University of Michigan - Berkeley, Calif., Music Library University of
California - Chicago, Ill. Newberry library - Chicago, Ill., University of
Chicago Library - Iowa City, Ia., Music Library, State University of Iowa
- New York, N. Y., Music Division, New York Public Library - Washington,
D.C., Music Division, Library of Congress
Annotazioni sopra il compendio de generie e de'modi
della musica, di Gio. Battista Doni. con due trattati; l'uno sopra i tuoni
e modi veri, l'altro sopra i tuoni o armonie degl'antichi, et sette
discorsi sopra le materie piu principali della musica o concernenti alcuni
instrumenti nuovi praticati dall'autore
- Roma Andrea Fei 1640 (22 exemplaires conservés)
- Localisations : A : Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- B : Bruxelles, Bibliothèque Royale
- CS : Praha, Hudební odd-êlení Universitní
kniovny (département de la musique de la bibliothèque de l'université)
- D: Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz - Dresden, Sächsische
Landesbibliothek - München, Musiksammlung der Bayerische Staatsbibliothek
- F : Paris, Bibliothèque de France - Paris, Bibliothèque Mazarine -
Paris, Bibliothèque de France
- GB: Glasgow, Euing Musical library -
London, British Museum
- I : Bologna, Biblioteca del Conservatorio (Liceo
Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale) - Bergamo, Biblioteca
Civica - Roma, Biblioteca Casanatense - Roma, Biblioteca S. Cecilia
(Conservatorio) - Roma, Biblioteca Vaticana - Venezia, Biblioteca
nazionale Marciana
- NL: Leiden, Universiteitsbibl.
- US: Berkeley, Calif., Music Library University of California - Chicago, Ill., University of Chicago
Io. Baptistae Doni patricii florentini de
praestentia musicae veteris libri tres totidem dialogis comprehensi, in
quibus vetus ac recens musica, cum singulis earum partibus, accurate inter
se conferuntur. Adiecto ad finem onomastico selectorum vocabulorum, ad
hanc facultatem cum elegantia, et proprietate tractadam, pertinentium. Ad
eminentiss. cardinalem Mazarinum
- Firenze, Amatore Massae 1647 [édition électronique] (54 exemplaires conservés)
- Localisations : A : Wien, Gesellschaft der Musikfreunde
B :
Bruxelles, Bibliothèque Royale
- CS : Praha, Hudební oddêlení národního
Musea (Département de la musique du Musée national)
- D: Aachen,
Stadtbibliothek - Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz -
Dresden, Sächsische Landesbibliothek - Göttingen, Niedersächsische Staats-
und Universitätsbibliothek - Heidelberg, Musikwissenschaftliches Seminar
der Universität - Leipzig, Musikbi-bliothek - München, Musiksammlung der
Bayerische Staatsbibliothek - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek -
Würtburg, Universitätsbibliothek - DK : København, Det kongelige
biblioteket
- F : Paris, Bibliothèque de France - Paris, bibliothèque de
l'Institut - Paris, Bibliothèque Mazarine - Paris, Bibliothèque de France
- Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève - Troyes, Bibliothèque municipale
- GB: Glasgow, Euing Musical library - London, British Museum - Oxford,
Bodleian Library - Tenbury, St. Michael's College
- I : Bologna,
Biblioteca del Conservatorio (Liceo Musi-cale ; oggi civico Museo
Bibliografico Musicale) - Bergamo, Biblioteca Civica - Firenze, Biblioteca
Marucelliana - Firenze, Bibl. Riccardiana - Fermo, Biblioteca comunale -
Milano, Biblioteca nazionale di Brera - Parma, Biblioteca del
Conservatorio - Pisa, Biblioteca universitaria - Roma, Biblioteca Angelica
- Roma, Biblioteca dell'accademia dei lincei e Corsiniana - Roma,
Biblioteca nazionale - Roma, Biblioteca S. Cecilia (Conservatorio) - Roma,
Biblioteca Vaticana - Venezia, Biblioteca nazionale Marciana - J : Tokyo,
Musashino Academia Musicae
- NL: Leiden, Univer-siteitsbibl. - Utrecht,
Bibl. van de St. Gregorius Vereniging
- US: Boston, Mass., Music
Department, Boston Public Library - Chicago, Ill. Newberry library -
Cambridge, Mass., Eda Kuhn Loeb Music Library, Harvard university -
Ithaca, N.Y., Music Library, Cornell Univ. - New Haven, Conn., School of
Music Library - Rochester, N.Y., Sibley Music Library, Eastman School of
Music - San Francisco, Calif., The Frank V. De Bellis Collection, San
Francisco State College - Washington, D.C., Music Division, Library of
Congress
Io. Baptista Doni patrici florentini Lyra Barberina,
amphichordos. Accedunt ejusdem opera, pleraque nondum edita, ad veterem
musicam illustrandam pertinentia ex autographis collegit, et in lucem
proferri curavit Antonius Franciscus Gorius... distributa in tomos II.
Absoluta vero studio et opera Io. Baptista Passeri [...] cum
praefationibus ejusdem
- Firenze, stamperia imperiale 1763 [ Édition électronique : tome
1 ; trome 2] (61 exemplaires conservés)
- Localisations : A : Wien, Gesellschaft der Musikfreunde - Wien,
Österreichische Nationalbibliothek - Wien, Univer-sitätsbibliothek
B :
Bruxelles, Bibliothèque du conservatoire royal de musique - Bruxelles,
Bibliothèque Royale - Liège, Bibliothèque du conservatoire
- CH : Genève,
Bibliothèque publique et universitaire - Zürich, Zentralbibliothek (und
Bibliothek der Allgemeinen Musikgesellschaft)
- D: Berlin, Deutsche
Staatsbibliothek - Göttingen, Niedersäch-sische Staats- und
Universitätsbibliothek - Kiel, Universitätsbibliothek - Leipzig,
Musikbibliothek - München, Mu-siksammlung der Bayerische Staatsbibliothek
- Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Tübingen,
Musikwis-senschaftliches Institut der Univ. - Wolfenbüttel, Herzog August
Bibliothek
- DK : København, Det kongelige biblioteket
- F : Besançon,
Bibliothèque municipale - Paris, Bibliothèque de France - Paris,
bibliothèque de l'Institut - Paris, Bibliothèque de France - Paris,
Bibliothèque Sainte-Geneviève
- GB: Cambridge, University Library -
Edin-burgh, Reid library - Glasgow, Euing Musical library - London,
British Museum - Manchester, Public Library - Oxford, Bodleian Library -
Tenbury, St. Michael's College
- I : Bologna, Bibl. dell Archiginnasio -
Bologna, Biblioteca del Conservatorio (Liceo Musicale ; oggi civico Museo
Bibliografico Musicale) - Bergamo, Biblioteca Civica - Cagliari, Bibl.
univ. Firenze, Biblioteca del Conservatorio - Firenze, Biblioteca
nazionale centrale - Firenze, Bibl. Riccardiana - Milano, Biblioteca
Ambrosiana - Modena, Biblioteca Estense - Napoli, Biblioteca del
Conservatorio - Ostiglia (Man-tova), Fondazione Greggiati - Parma,
Biblioteca del Conservatorio - Roma, Biblioteca dell'accademia dei lincei
e Corsiniana - Roma, Biblioteca nazionale - Roma, Biblioteca S. Cecilia
(Conservatorio) - Roma, Biblioteca Vaticana - Torino, Biblioteca nazionale
- Venezia, Biblioteca nazionale Marciana
- NL: Amsterdam, Tookunst Bibl.
- PL : War-szawa, Bibl. Uniwersytecka
- US: Ann Arbor, Mich., William L.
Clements Library University of Michigan - Boston, Mass., Music Department,
Boston Public Library - Chicago, Ill. Newberry library - Cambridge, Mass.,
Houghton library, Harvard university - Rochester, N.Y., Sibley Music
Library, Eastman School of Music - Stanford, Calif., Music Library,
Stanford University - Washington, D.C., Music Division, Library of
Congress
Correspondance avec le père Marin Mersenne (1588-1648)
Correspondance avec Pietro della Valle (1586-1652)

Éditions Modernes
- Lyra Barberina. Bologna, Forni 1974 [reprod.
anastatique de l'éd. de 1763, 2v., 32 cm]

Autres écrits
- Inscriptiones antiquae nunc primum editae notisque
illustratae et XXVI. indicibus auctae ab Antonio Francisco Gorio [...]
Accedunt deorum arae tabulis aereis incisae cum observationibus.
Florentiae, Caietanum Tartinium & Sanctem Franchium 1731

Bibliographie
- Palisca Claude V. & Barbieri Patrizio, Giovanni Battista Doni. Dans « The New Grove Dictionary of Music eand
Musicians »
- Bandini Angelo Maria (1726-1803), Ang. Maria Bandini commentariorum de vita et scriptis ioannis bapt.
doni. patricii florentini olim sacri cardinal. collegii a secretis. Libri
quinque, adnotationibus illustrati ad silvium valenti [...] accedit
eiusdem Doni literarium commercium nunc in lucem editum. Caesar, Firenze 1755
- Goldschmidt Hugo (1859-1920), Studien zur Geschichte der italianer Oper im 17. Jahrhundert (I).
Leipzig, 1901-1904; Breitkopf & Härtel, Leipzig, 1967
- Grossman Margaret Rosso, G. B. Doni and Theatrical Music (thèse). University of Illinois
1977 [vii-330 p.]
- Lesure François (dir.), Écrits imprimés concernant la musique. Répertoire
International de Sources Musicales, Henle-Verlag, München 1971, (I), p. 272-273
- Mersenne Marin (1588-1648), Correspondance [...] Publiée et annotée par Cornelis de Waard. Édition
entreprise sur l'initiative de Mme Paul Tannery. CNRS éditions
(1933)-1988 (17 v.)
- Schaal Richard, Ein unbekanter Brief von Giovanni Battista
Doni. Dans « Acta Musicologica » (25) 1953
- Schaal Susanne (1964-), Die Musica scenica des Giovanni Battista Doni: Antikenrezeption und
musikalisches Erbe in der Operntheorie des frühen 17. Jahrhunderts (thèse, dir. S. Damam). Freiburg im Breisgau 1991 [295 p., ] ; dans « Europäische Hochschulschriften » (36, 96),
Peter Lang, Frankfurt am Main 1993.
- —, Musica scenica : die Operntheorie des Giovanni Battista Doni.
Peter Lang, Frankfurt am Main vers 1993 [295 p.]
- Silke Leopold, Das Madrigal und die Wahre Theatermusik: Die Stillehre Giovanni
Battista Doni. Dans « Musiktheorie » (4, 2) 1989, p.
143-152
- Solerti Angelo (1865-1907), Origini del melodramma. Turin 1903
- Vatielli Francesco (1877-1946), La lyra barberina di Giovanni Battista Doni. 1941; 1942
Documents
À Mersenne 27 février 1627 [sur les choses du
passé]
"... Sur quoy je vous diray franchement qu'il me semble que ceux qui se
meslent de renouveller les choses anciennes rencontrent toujours du
mahleur en leur faict, comme si la fortune (s'il faut parler ainsi) se
desdaignast que les hommes vueillent resusciter ce qu'elle a enseveli dans
les ruines du changement du monde.» (Correpondance du père
Mersenne CNRS Paris, VI)
À Mersenne 8 avril 1634
[...] Je crois bien que pour la pratique sera fort utile une oeuvre que
Claude Monteverde promet, qui s'intitule: Nouvelle ou seconde practique de
musique, estant comme vous savez ce personnage fort grand compositeur.. Il
y a un Gesuite Allemand dict père Athonase Kircher, fort ingénieux, de
façon qu'on dict qu'il compose de très belles pièces de musique par nombre
[...] (Correpondance du père Mersenne CNRS Paris, IV, p. 86).
Jean-Marc Warszawski
Dictionnaire des écrits relatifs à la musique
Novembre 1995-24 juin 2010
© Musicologie.org


À propos - contact |
S'abonner au bulletin
| Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération,
93100 Montreuil. ☎ 06 06 61 73 41.
ISNN 2269-9910.
Mardi 2 Mai, 2023
