Agricola Martin
v. 1486 - 1556
[Martin Sorre]
Né à Schwiebus (Świebodzin, en Pologne), vers 1486 ; mort à Magdeburg le 10 juin 1556.
Compositeur et professeur impliqué dans la réforme luthérienne à Magdeburg.
Selon ses propres écrits, il est issu d'une famille paysanne, et il est essentiellement autididacte pour ce qui concerne la musique. Vers 1519-1520, il se se fixe à Magdeburg où il est professeur de musique.
Vers 1525, il est chef de chœur à l'école latine protestante, charge qu'il assume jusqu'à son décès.
Ses ouvrages sont liés à son enseignement, lequel, conformément aux vœux de Luther, tente de mettre la musique au centre de sa pédagogie. Il se démarque de ses contemporains, en attachant une attention particulière à la musique instrumentale.
Il est le premeir, à notre connaissance, à proposer une collection de chorals organisés pour l'année liturgique.
Voir : Philomathes Venceslaus (1467-1532)
Catalogue des œuvres musicales
Deutsche Musica und Gesangbüchelin der Sontags Evangelien, artig zu singen, für die Schulkinder, Kneblin und Megdlin, etwa in deutsche Reim verfasset. Durch Martinum Agricolam. Jetzund auffs, fleyssigest mit schönen Gesengen und Gebetlin zugericht, durch Wolffgangum Fugulum.
- Nürnberg, Johann vom Berg und Ulrich Neuber 1560 (4 exemplaires conservés)
- Nürnberg, J. V. Berg und U. Neuber 1563 (4 exemplaires conservés)
- Nürnberg, Ulrich Neuber 1568 (1 exemplaires conservés)
- Localisations (9 exemplaires conservés) : D : Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - München, Musiksammlung der Bayerischen Staatsbibliothek - Nürnberg, Bibliothek beim Landeskirchlichen Archiv - Schleusingen, Heimatmuseum - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek - Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek
- US: Rochester, N.Y., Sibley Music Library, Eastman School of Music
- Instrumentische Gesenge, Wittenberg 1561
- Magnificat tertii toni
- 18 motets, Melodiae scholasticae
- 10 hymns
- Newe deudsche geistliche Gesenge fur die gemeinen Schulen, Wittenberg 1544
Écrits relatifs à la musique
Ein kurtz deudsche Musica. mit LXIII schönen lieblichen Exempeln, yn vier Stymmen verfasset. Sampt den kleynen Psalmen und Magnificat auff alle Thon artig gerichtet. Mart. Agricola
- Wittenberg, Georg Rhau 1528 (4 exemplaires conservés)
- Wittenberg, Georg Rhau 1528. Gebessert mit VIII Magnificat, nach Ordenung der VIII. Thon (9 exemplaires conservés)
- Wittenberg, Georg Rhau 1533. Titre : Musica choralis Deudsch (8 exemplaires conservés)
- Localisations(21 exemplaires conservés) : A : Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- B : Bruxelles, Bibliothèque Royale
- D : Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - Dresden, Sächsische Landesbibliothek - Felsburg, Bibliothek des Staatlichen Gymnasiums (Flensburger Schulbibliothek) - Leipzig, Musikbibliothek - München, Musiksammlung der Bayerischen Staatsbibliothek - Neuburg/Donau, Staatliche bibliothek (Provinzialbibliothek) - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
- F : Paris, Bibliothèque de France
- GB : London, British Museum
- NL : Den Haag, Gemeente Museum
- US: Washington, D.C., Music Division, Library of Congress
- Fac-similé édition Georg Rhau 1533
- Fac-similé numérique, Bayerische Staatsbibliothek München.
Musica instrumentalis deudsch, ynn welcher begriffen ist, wie man nach dem Gesange auff mancherley pfeiffen lernen sol, auch wie auff die Orgel, Harffen, Lauten, Geigen und allerley Instrument und Seytenspiel nach der rechtgegründten Tabelthur sey abzusetzen. Mart. Agricola
- Wittenberg, Georg Rhau 1529 (23 exemplaires conservés)
- Wittenberg, Georg Rhau 1530 (1 exemplaire conservé)
- Wittenberg, Georg Rhau 1532 (9 exemplaires conservés)
- Wittenberg, Georg Rhau 1542 (4 exemplaires conservés)
- Wittenberg, Georg Rhau 1545 [Darin das fundament und application der finger und zungen, auff mancherley Pfeiffen als Flöten, Kromhörner, Zincken; Bombard; Schalmeyen, Sackpfeiffen und Schweitzerpfeiffen etc... Darzu von dreierley Geigen als Welschen, polischen und kleinen Handgeiglein und wie die Griffe drauff auch von künstlicher Stimmung der Orgelpfeiffen, und Zimbeln,... kürtzlich begriffen, und für unsere Schulkinder und andere... Senger aufs verstendlichst und einfeltigst jetzund newlich zugericht, Durch Martinum Agricolam Musica figuralis deudsch] (16
exemplaires conservés)
- Localisations (53 exemplaires conservés)
:
- A. : Innsbruck, Bibliothek der tiroler Landesmuseum Ferdinanteum - Wien, Gesellschaft der Musikfreunde - Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- B : Bruxelles, Bibliothèque Royale
- CH : Einsiedeln, Stiftsbibliothek
- D :Augsburg, Dominikanerkloster Heilig-Kreuz - Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, Musikabteilung - Dresden, Sächsische Landesbibliothek - Felsburg, Bibliothek des Staatlichen Gymnasiums (Flensburger Schulbibliothek) - Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek. - Hannover, Niedersächsische Landesbibliothek - Jena, Universitätsbibliothek - Köln, Universität-und Stadtbibliothek - Leipzig, Musikbibliothek - Mainz, Stadtbibliothek. - München, Bibliotheca Volegii Georgiani Monacensis - München, Musiksammlung der Bayerischen Staatsbibliothek - Nürnberg, Bibliothek des Germanischen Nationalmuseums - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Rostock, Universitätsbibliothek - Soest, Stadtbibliothek im Stadtarchiv - Tübingen, Universitätsbibliothek - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
- F : Paris, Bibliothèque de France
- GB: Glasgow, Euing Musical library - London, British Museum
- NL: Den Haag, Gemeente Museum
- PL : Torun, Ksiaznica Miejska
- S : Uppsala, Universitetsbiblioteket
- US: Cambridge, Mass., Houghton library, Harvard university - Chicago, Ill. Newberry library - New York, N. Y., Music Division, New York Public Library - Washington, D.C., Music Division, Library of Congress - Rochester, N.Y., Sibley Music Library, Eastman School of Music
- Leipzig, Breitkopf und Härtel 1896 [Musica instrumentalis. éd. Eitner, d'après les éditions de 1528 et 1545, en partie en fac-sim.]
- Hettrick William E., The Musica instrumentalis deudsch. Cambridge, New York (NY), Cambridge University Press 1994 [éd. et trad. anglaise d'après les éd. de 1529 et de 1545]
- Howlett D., A translation of Three Treatises by Martin Agricola : Musica choralis deudsch, Musica figuralis deudsch, Von den proportionibus (thèse). Ohio State University 1979
- Monuments of music and music literature in facsimile, (2e ser), « Music literature » (34). Fac-similé, New York, Broude 1966 [Musica instrumentalis ; Rudimenta musices]
- Publikation aelterer praktischer und theoretischer Musikwerke (20), Gesellschaft für Musikforschung, Berlin; Olms, Hildesheim 1969 [Musica instrumentalis]
- Fac-similé numérisé
Musica figuralis deudsch: mit ihrem zugehörenden Exempeln, sampt einem besunderlichen schönen Büchelein von den Proportionibus, welche allen gemeinen Sengern, Instrumentisten und Anhebern dieser Kunst, ganz nützbarlich zu wissen, auffs einfeltigst und vorstentlichst ins Deudsche verfasset
- Wittenberg, Georg Rhau 1532
- Localisations (14 exemplaires conservés) :
- A. : Innsbruck, Bibliothek der tiroler Landesmuseum Ferdinanteum - Wien, Gesellschaft der Musikfreunde - Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- D : Augsburg, Dominikanerkloster Heilig-Kreuz - Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - Dresden, Sächsische Landesbibliothek - München, Musiksammlung der Bayerischen Staatsbibliothek - München, Bibliotheca Volegii Georgiani Monacensis - Mainz, Stadtbibliothek - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
- F : Paris, Bibliothèque de France
- GB : London, British Museum
- NL : Den Haag, Gemeente Museum
- US : Boston, Mass., Music Departement, Boston Public Library - Washington, D.C., Music Division, Library of Congress
- Howlett D., A translation of Three Treatises by Martin Agricola : Musica choralis deudsch, Musica figuralis deudsch, Von den proportionibus (thèse). Ohio State University 1979.
- Fac-similé numérisé
Von den Proporcionibus. Wie dieslbigen inn die Noten wircken und wie sie im Figural Gesang gebraucht werden. Mart. Agricola
- Wittenberg. Georg Rhau 1532 (13 exemplaires conservés)
- Localisations(13 exemplaires conservés) : A : Augsburg, Dominikanerkloster Heilig-Kreuz
- D : Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - Dresden, Sächsische Landesbibliothek - München, Musiksammlung der Bayerischen Staatsbibliothek - München, Bibliotheca Volegii Georgiani Monacensis - Mainz, Stadtbibliothek - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
- F : Paris, Bibliothèque de France
- GB: London, British Museum
- US : Boston, Mass., Music Departement, Boston Public Library -
New Haven, Conn., School of Music Library
- Howlett D., A translation of Three Treatises by Martin Agricola : Musica choralis deudsch, Musica figuralis deudsch, Von den proportionibus (thèse). Ohio State University 1979
Scholia in musicam planam Venceslai Philomatis de nova domo, ex variis musicorum scriptis pro magdeburgensis scholae tyronibus collecta, per Martinum Agricolam
- Sans lieu 1538 (2 exemplaires conservés : D : Weimar, Thüringische Landesbibliothek - Zwickau, Ratsschulbibliothek)
Rudimenta musices, quibus canendi artificium compendiosissime complexum, pueris una cum monochordi dimensione traditur, per Mar. Agricolam
- Wittenberg, Georg Rhau 1539 (11 exemplaires conservés)
- Monuments of music and music literature in facsimile, (2e ser), « Music literature » (34). Fac-similé, New York, Broude 1966 [Musica instrumentalis ; Rudimenta musices].
- Trowell Brian, Rudimenta musices [...]. éd. et commentaires, trad. en anglais par John Trowell, introd. de Bernard Rainow, Aberystwyth, Wales, Boethius Press v. 1991.
Quaestiones vulgatiores in musicam, pro magdeburgensis scholae pueris digestae per martinum Agricolam... Item de recto testudinis collo ex arte probato, de tonorum formatione, monochordo, ac lectionum accentibus
- Magdeburg, Michael Lotter 1543 (5 exemplaires conservés
- D : Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. In Marburg und Tübingen) - Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, Musikabteilung - Schleusingen, Heimatmuseum
- F : Paris, Bibliothèque de France
- S : Uppsala, Universitetsbiblioteket)
- Fac-Similé numérisé
Musica ex prioribus a me aeditis musicis, experpta, pro primisque, Parthenopolitanae Scholae, tyronibus digesta. Martinus Agricola
- Magdeburg, Michael Lotter 1547 (2 exemplaires conservés
- A : Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- D: Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek)
- Fac-similé numérisé
Duo libri musices, continentes compendium artis, et illustria exempla. Scripti a Martino Agricola silesio soraviensi, in gratiam eorum, qui in schola Magdeburgensi prima elementa artis discere incipiunt
- Wittenberg, Georg Rhau Erben 1561 (5 exemplaires conservés) :
- D : Berlin, Staatsbibliothek PrK. Musikabteilung (ehem. in Marburg und Tübingen) - Clausthal-Zellerfeld, Kirchenbibliothek (Calvörsche Bibl.) - Heilbronn, Musiksammlung, Stadtarchiv - Hannover, Niedersächsische Landesbibliothek - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek)
Bibliographie
Études
- Prüfer Arthur, Melodiae scholasticae [...]. (1557). 1890
- BERGER KAROL (*1947), Musica ficta : theories of accidental inflection in vocal polyphoniy from Marchetto da Padova to Gioseffo Zarlino. Cambridge 1987 [xvii-266 p., 24 cm]
- BROWN HOWARD MAYER., Notes (and Transposing Notes) on the Transverse Flute in the Early Sixteenth Century. Dans «Journal of the American Musical Instrument Society» (12) 1986, p. 5-39
- BUSSE BERGER ANNA MARIA, Mensuration and Proportion Signs. Oxford, Oxford University Press 1993 [xi-271 p., 25 cm]
- CLEMENS, Kleine Beiträge zur Musikgeschichte der Reformationzeit. Dans « Musikforschung » (II) 1949, p. 218-227
- DANN E., Martin Agricola and the Early Three-Stringed Fiddles. Dans E. Strainchamps, M. R. Maniates et C. Hatch (éditeurs.), « Music and Civilization : Essays in Honor of Paul Henry Lang » New York, Norton 1984, p. 232–242
- ENGELKE BERNHARD, Geschichte der Musik im Dom zu Magdeburg. 1914
- —, Musikalisches aus unseres Herrgotts Kanzlei. 1924
- FUNCK HEINZ, Martin Agricola, ein frühprotestantischer Schulmusiker. Wolfenbüttel, G. Kallmeyer 1933 [thèse, Freiburg/B. 1933]
- —, Zur Komponistenfrage und Uberlieferung des einzigen mehrstimmigen Spottgesang auf das Augsburger Interim. Dans « Zeitschrift für Musikwissenschaft » (16) 1934, p. 92-117
- HETTRICK WILLIAM E., Identifying and Defining the Ruszpfeif: Some Observations and Etymological Theories. Dans « Journal of the American Musical Instrument Society » (27) 1991, p. 53–68
- NIEMÖLLER KLAUS WOLFGANG (*1929), Nationale Elemente in der deutschen Musiktheorie des 16. Jahrhunderts. Dans C.-H. Mahling et S. Wiesmann (éditeurs), « Gesellschaft für Musikforschung, Kongress-Bericht (Bayreuth 1981) », Kassel 1984, p. 553–558
- PFEIFFER RÜDIGER, Magdeburg: Kolloquium für Martin Agricola. Dans « Musik und Gesellschaft » (36) 1986, p. 164–165
- PRAETORIUS ERNST (*1880), Die Mensuraltheorie des Franchinius Gafurius. Leipzig, Breit-kopf & Härtel 1905 ; Wiesbaden, M. Sändig 1970
- SCHÜNEMANN GEORG, Geschichte der deutschen Schulmusik. Dans « Handbücher der Musikerziehung », Leipzig, Kistner & Siegel 1928; 1931
- SCHULTZE BERNHARD, Querflöten der Renaissance und des Barock: eine historisierende, literarische Anthologie. München, Eigenverlag 1989
- STERNFELD FREDERICK W., Music in the Schools of the Reformation.
Dans « Musica Disciplina » (2) 1948, p. 99-122
- VALENTIN ERICH, Alt Magdeburger Musikschriften. 1932
- —, Musikgeschichte Magdeburg. Dans « Magdeburger Geschichtblätter », Magdeburg 1933-1934
- WERBECK WALTER, Studien zur deutschen Tonartenlehre in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Kassel, Bärenreiter 1987 [ix-272 p., 21 cm]
- —, Zur Tonartenlehre bei Martin Agricola. Dans éd. G. Allroggen et D. Altenburg (éditeurs), « Festschrift Arno Forchert zum 60. Geburtstag », Kassel 1986, p. 48–60
- WOLF JOHANNES, Handbuch der Notationskunde. Leipzig 1913 et 1963
Lexicographie
- ABERT HERMANN (1871-1927), Illustriertes Musik-Lexikon. Stuttgart, J. Engelhorn Nachf. 1927
- Allgemeine deutsche Biographie. Leipzig, Duncker & Humblot 1875-1912; 1967-1971 [56 v. 24 cm]
- BENNWITZ HANSPETER, Interpretenlexikon der Instrumentalmusik. Bern, München, A. Francke AG Verlag 1964
- BLUME FRIEDRICH (1893-1975, dir.), Die Musik in Geschichte und Gegenwart [16 v., index]. Bärenreiter Verlag, Kassel 1946-1986
- CHORON ALEXANDRE-ÉTIENNE (1771-1834), Dictionnaire historique des musiciens artistes et amateurs. Paris, Valade et Lenormand 1810-1811 [2 v.]; Hildesheim, G. Olms 1971
- EITNER ROBERT (1832-1905), Biographisch-Bibliographisches Quellen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten. Leipzig 1900-1904 [10 v.]; New York 1947 [10 v.]; Graz, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt 1959 [11 v.]
- Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana. Madrid, Espasa-Calpe 1907-1930 [70 v.]
- FETIS FRANÇOIS JOSEPH (1784-1871), Biographie universelle des musiciens [8 v.]. Firmin-Didot, Paris 1873-1889 [2e éd.]; Bruxelles, Culture et Civilisation 1972 [25 cm]
- GATTI GUIDO MAGGIORINO (1892-1973) & BASSO ALBERTO (*1931, dir.), La musica [6 v.]. Torino, Unione tipografico 1966-1971
- HOEFER JEAN-CHRÉTIEN FERDINAND (1811-1878, dir.), Nouvelle biographie générale (universelle) [46 v.]. Paris, Firmin-Didot 1853-1866; Rosenkilde og Bagger, Cøbenhavn 1963-1969
- JÖCHER CHRISTIAN GOTTLIEB (1694-1758), Allgemeines Gelehrten-Lexicon. Leipzig 1750-1819; 1897; Hildesheim, Olms 1960; 1998
- LUECKER ERWIN (éd.), Lutheran Cyclopedia. Saint-Louis, Concordia Publishing House 1954; 1975
- MARIZ VASCO, Dicionário bio-bibliográfico musical. Livreria Kosmos Editora, Erich Eichner e CIA, Lida 1948
- MERSEBURGER CARL WILHELM (1816-1885, pseud.: Paul Franck), Kurtzgefasstes Ton-küns¬¬tler-Lexicon für Musiker und Freunde der Musik. Regensburg, Gustav Bosse 1936
- MICHAUD LOUIS-GABRIEL (1773-1858), Biographie universelle ancienne et moderne [45 v.]. Paris, A. Thoisnier, Déplaces & Michaud 1854-1865
- MICHEL FRANÇOIS (*1926), LESURE FRANÇOIS (1923-2001) & FEDOROV VLADIMIR (1901-1979), Encyclopédie de la musique. Fasquelle, Paris 1958-1961
- Neue deutsche Biographie. Berlin, Duncker & Humblot, à partir de 1953
- NIEMANN WALTER, Klavier Lexikon. C. F. Kahnt 1918
- OETTINGER EDUART MARIA (1808-1872), Bibliographie biographique universelle [2 v.]. Bruxelles, Stienon 1854; Hildesheim 1971
- RIEMANN HUGO (1859-1919), Musik-Lexikon. Mainz, London, New York, Paris, B. Schott's Söhne 1959-1967; Ergänzungsband. Éd. par Carl Dahlhaus, Schott 1975
- SADIE STANLEY (*1930, dir.), The New Grove dictionary of music and musicians. Macmillan Publishers, London, New-York 1980 [20 v.]; 2001 [29 v.]
- SCHMERSAHL ELIAS FRIEDRICH (1719-1775), Zuverlässige Nachrichten von jüngstevertorbenen Gelehrten. Zelle, Joachim Andreas Diez 1750-1753 [2 v.]
- SEEGER HORST, Musiklexikon. [2 v.]. Leipzig, Deutscher Verlag für Musik 1966; 1981
- ZELLER OTTO (éd.), Internationale Bibliographie der Zeitschriftenliteratur aus allen Gebieten des Wissens. Osnabrück, Felix Dietrich 1975
- ZUTH JOSEPH, Handbuch der Laute und Gitarre. Wien, Verlag der Zeitschrift für die Gitarre, Anton Goll 1926-1928
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995 - 2005
Refonte de la page 9 janvier 2010
Révision miroir de page et iconographie, 8 mars 2019
À propos - contact |
S'abonner au bulletin |
Biographies de musiciens |
Encyclopédie musicale |
Articles et études | La petite bibliothèque |
Analyses musicales |
Nouveaux livres |
Nouveaux disques | Agenda |
Petites annonces |
Téléchargements |
Presse internationale |
Colloques & conférences |
Collaborations éditoriales |
Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41.
ISNN 2269-9910.
Mardi 9 Avril, 2024