Zarlino Gioseffo 1517 - 1590
Né en 1517 à Chioggia (Venise), mort le 4
février 1590. Prêtre et compositeur.
On déduit sa date de naissance de celle de son ordination
mineure,
car il faut avoir au moins 22 ans pour la recevoir,
et de recoupements avec ce qu'il écrit dans son
histoire des frères Capucins de Venise, éditée
en 1579. Il y raconte qu'il état très
petit, quand son oncle, Bartolomeo Zarlino, rejoignit
l'ordre des Franciscains, avec un certain frère
Paulo qui joua un rôle important dans sa vie.
Les données de sa biographie,
par Baldi (qui a connu personnellement Zarlino), datée
du 20 novembre 1695, n'étant pas assurée
(d'après Baldi, il serait né le 31 janvier
1519/1520).
Il reçoit son éducation chez les Franciscains.
D'après Baldi, il aurait étudié
la grammaire avec Giacobo Eterno Sanese, l'arithmétique
et la géométrie avec Giorgio Atanagi,
la musique avec Francesco Maria Delfico.
Gioseffo Zarlino,
Ecce tu pulchra es, Ensemble Plus Ultra, sous la direction de Michael Noone.
Il reçoit la première
tonsure le 14 avril 1532, les ordres mineurs le 3 avril
1537. En juillet 1536 il est enregistré dans
les registres de l'église San Francesco de Chioggia
comme chanteur. Il reçoit l'ordination mineure
en 1639, il est organiste
de San Francisco la même année. Il est certainement ordonné
prêtre en 1540, car le 27 avril de la même
année, il est nommé « capellano
» et « mansionario » de
l'école de San Francesco de Chioggia.
En 1541, il se rend à Venise pour
étudier auprès d'Adriaan Willaert, le maître de chapelle de Saint-Marc de
Venise. D'après Baldi, il aurait également étudié
la logique et la philosophie avec Cristoforo da Ligname,
le grec avec Guglielmo Fiammingo, l''hébreu avec
un parent de Elia Tesbite.
Le 5 juillet 1565, il est maître de chapelle de Saint-Marc de Venise en
remplacement de Cyprien de Rore. Il occupe ce poste jusqu'à sa mort.
En 1585, il obtient un canonicat
au chapitre de la cathédrale de Chioggia. Il
est proposé comme évêque, mais n
'est pas élu à ce poste.
Il est professeur de Vincenzo Galilei, Claudio Merulo, Girolamo Diruta,
Giovanni Croce, Giovanni Maria Artusi.
Voir :
Galilei V. (1517-1590) ; Artusi G. M. (1540-1613) ;
Calvisius S. (1556-1615) ; Diruta G. 1561-1626) ; Baryphonus H.
(1581-1655) ; Werckmeister A. (1645-1706).
La musique planétaire (musica mundana) et celle des
humains (musica humana) se rejoignent dans l'harmonie générale qui ordonne
les choses (musica animastica).
Celle ci appartient aux domaines des nombres, de la
philosophie, de la théologie. L'étude doit être basée sur
l'expérience.
La musique, est l'art et la science est un phénomène
sonore. Il s'agit d'opérer une classification rationnelle des réalités
sonores et de déterminer les critères du plaisir et de la beauté musicaux.
Ainsi, les accords mineurs et majeurs sont engendrés par les six premières
harmoniques.
La musique organica est soit naturelle, soit
artificielle. La musique naturelle est celle des lèvres, de la gorge, de
la poésie. Les instruments à vent, cordes, percusifs participent de la
musique artificielle. Idéal de beauté musicale : Tracer une ligne
mélodique élégante aux mouvements légers et aisés qui conserve pourtant un
certain sérieux, une certaine gravité. Il faut éviter toute rudesse qui
offense l'oreille, mettre en évidence sa suavité, multiplier les
inventions de détail et les harmoniser dans une composition bien
équilibrée.
Les lignes mélodiques doivent être ordonnées pour
former une oeuvre polyphonique respectant les règles du contrepoint. Comme
Castiglione, il pense que la musique est un art de plaisir et de
divertissement qui doit être emprunt de qualité. elle fait passer le
temps, mais de façon à ennoblir l'auditeur. Les idées de Zarlino sont
contestées par Artusi (1540-1613) qui est opposé aux idées harmoniques,
notamment celles de Monteverdi qu'il attaque dans un discours polémique
publié sous le pseudonyme de Braccino da Todi. Pour d'autres motifs, il
est également critiqué par son élève Galilée (père), quant à lui favorable
aux évolutions des considérations harmoniques sur la musique, dans le sens
de la mélodie accompagnée, alors que Zarlino se place dans l'optique
polyphonique. Zarlino fait construire un clavier à touches de couleurs
différentes pour la gamme chromatique. Contrairement à Vicentino, il
divise l'octave en 16 degrés
(Vicentino,
31).
Zarlino refait surgir une déjà très vieille querelle
qui oppose les pythagoriciens qui veulent diviser l'octave en vertu de
nombre entiers simples, et ceux qui suivent Aristoxene de Tarente (IVe
siècle av.), plus proches de la pratique réelle des musiciens, et qui
supposent qu'on doit tenir compte du sentiment.
On peut ranger Zarlino du côté de ces derniers. Ils
cherche donc à diviser la corde dans des rapports « harmoniques » qui
doivent conjuguer les rapports esthétiques et physique.
En fait, ils mettent à jour deux séries. Une dite
harmonique, correspondant à la suite des harmoniques dites naturelles,
l'autre divise la corde en six partie égales. C'est la division
arithmétique. Zarlino voudrait les réunir dans une seule théorie. On
attribuera la première série, dont les premières notes forment l'accord
parfait majeur, à la gamme majeur. La seconde à la gamme mineure.
La gamme de Zarlino divise l'octave de cette façon : 1,
9/8, 5/4, 4/3, 3/2, 5/3, 15/8, 2.
Catalogue
des œuvres musicales
- 1548, Lauro gentile, à 5 voix
- 1549, Adiuro vos filie, à 5 voix,
- 1549, Aptabo cythare, à 5 voix
- 1549, Ave regina coelorum, à 5
voix
- 1549, Beatissimus Marcus, à 5
voix
- 1549, Capite nobis vulpes, à 5
voix
- 1549, Clodia quem genuit, à 5
voix
- 1549, Confitebor tibi, à 5 voix
- 1549, Ecce tu pulchra es, à 5
voix
- 1549, Ego rosa Saron, à 5 voix
- 1549, Ego veni in hortum, à 5
voix
- 1549, Ferculum fecit sibi, à 5
voix
- 1549, In lectulo meo, à 5 voix
- 1549, Nemo potest venire, à 5
voix
- 1549, Nigra sum, à 5 voix, 1549
- 1549, O beatum pontificem, à 5
voix
- 1549, O sacrum convivium, à 5
voix
- 1549, Osculetur me osculis, à
5 voix
- 1549, Pater noster, Ave Maria, à
7 voix
- 1549, Si bona suscepimus, à 5
voix
- 1549, Si ignoras, à 5 voix
- 1549, Veni Sancte Spiritus, à
5 voix
- 1549, Victimae paschali, à 6 voix
- 1562, Amor mentre dormia, à 5
voix
- 1562, Cantin' con dolc'e gratios' accenti,
à 5 voix
- 1562, E forse el mio ben, à 5
voix
- 1562, E questo il legno, à 5 voix
- 1562, I' vo piangendo, à 5 voix
- 1562, Spent'era gia l'ardor, à
5 voix
- 1563, Ecce iam venit, à 4 voix
- 1563, Manus tue, Domine, à 4 voix
- 1563, Parce mihi, Domine, à 4
voix
- 1563, Tedet animam meam, à 4 voix
- 1566, Ascendo ad patrem, à 6 voix
- 1566, Donna che quasi cigno, à
5 voix
- 1566, Exaudi Deus orationem, à
6 voix
- 1566, Hodie Christus natus, à
6 voix
- 1566, Litigabant Iudaei, à 6 voix
- 1566, Miserere mei, Deus, à 6
voix, 1566
- 1566, Misereris omnium, à 6 voix
- 1566, O quam gloriosum, à 6 voix
- 1566, Salve regina, à 6 voix
- 1566, Sebastianus Dei cultor, à
6 voix
- 1566, Virgo prudentissima, à 6
voix
- 1567, Come si m'accendete, à 4
voix
- 1567, Parcius Estenses, à 5 voix
- 1567, Quand'il soave, à 4 voix
- 1567, Si mi vida es, à 4 voix
- 1568, Mentre del mio buon, à 5
voix
- 1570, Si ch'ove prim, à 5 voix
- 1573, In principio Deus, à 6 voix
- sd., Amavit eum Dominus, à 6 voix
- sd., Hodie sanctus Benedictus, à
5 voix
- sd., Stabat mater
Écrits relatifsà la musique
Le istitutioni harmoniche di M. Gioseffo Zarlino da
Chiogga, nelle quali oltra le materie appartenti alla musica, si trovano
dichiarati molti luoghi vedere.
- Venezia, 1558 (49 exemplaires conservés) Numérisation
Bibliothèque nationale de France ; numérisation
bibliothèque de Toulouse ; Université de Strasbourg.
- Venezia,
Francesco dei Franceschi Senese, 1561 (7 exemplaires conservés)
- Venezia, Francesco dei
Franceschi Senese, 1562 (71 exemplaires conservés) [édition numérisée
dans le site de l'Université de Strasbourg : https://num-scd-ulp.u-strasbg.fr:8080/452/ ]
- Venezia, Francesco dei Franceschi
Senese, 1572 (2 exemplaires conservés)
- Venezia, Francesco dei Franceschi Senese, 1573 (74
exemplaires conservés).
- A : Göttweig, Benediktinerstift - Innsbruck, Universitätsbibliothek - Kremsmünster, Benediktinerstift - Wien, Gesellschaft der Musikfreunde - Wien, Musikarchiv Minoritenkonvent - Wien, Musikwissenschaftliches Institut - Wien, Österreichische Nationalbibliothek - Wien, Universitätsbibliothek
- B : Bruxelles, Biblio-thèque du conservatoire - Royal de musique - Bruxelles, Bibliothèque Royale - BR : Rio de Janeiro, Escola Nacional de Musica da universita do Brasil - Rio de Janeiro, Biblioteca Nacional
- C : Toronto, University of Toronto Library - Toronto, Public Music Library
- CH : Bern, Musikwissenschaftliches Seminar - Genève, Bibliothèque publique et universitaire - Solothurn, Zentralbibliothek
- CS : Brno, Nudebení oddêleni Zems-kého Musea (Département de musique du Musée de la province) - Praha, Hudební odd¬êlení Universitní kniovny (département de la musique de la Bibl. de l’Université)
- D : Augsburg, Dominikanerkloster Heilig-Kreuz - Berlin, Musikwissenschaftlichen Institus der Humboldt-Univ. - Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz - Bonn, Universitätsbibliothek - Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, Musi-kabteilung - Dresden, Sächsische Landesbibliothek - Freiburg i. B., Musikwissenschaftliches Seminar der Universität - Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek - Halle/Saale, Bibliothek des Musikwissenschaftliches Instituts - Hamburg, Lehrerbibliothek des Gymnasiums Chritianeum - Heidelberg, Musikwissenschaftliches Seminar der Universität - Kiel, Musikwissenschaftliches Institut der Univ. - Köln, Universitäts-und Stadtbibliothek - Leipzig, Musikbibliothek - Mannheim, Wissenschaftliche Stadtbibliothek - München, Musiksammlung der Bayerische Staatsbibliothek - Münster, Santini-Bibliothek im Bischöflichen Priester-Seminar - Regensburg, Proskesche Musikbibliothek - Wittenberg, Evangelisches Prediger-Seminar - Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek
- DK : København, Det kongelige biblioteket
- E : Barcelona, Bibl. Central de Cataluña
- F : Amiens, Bibliothèque municipale - Avignon, Bibliothèque du musée Calvet - Besançon, Bibliothèque municipale - Bordeaux, Bibliothèque municipale - Nîmes, Bibliothèque municipale - Paris, Bibliothèque Mazarine - Paris, Bibliothèque nationale - Strasbourg, Bibliothèque Nationale et universitaire - Strasbourg, Institut de musicologie - Troyes, Bibliothèque municipale
- GB : Cambridge, King’s College - Cambridge, St. John’s College - Cambridge, University Library - Edinburgh, Reid library - London, British Museum - London, London Library - London, Royal College of Music - Oxford, Bodleian Library - Tenbury, St. Michael’s College
- H : Budapest, Liszt Ferenc Zenemüvészeti Foiskola Könyvtára (Bibl. de l’école supérieure de musique F. Liszt
- I : Agira (Enna), Biblioteca comunale - Ancona, Biblioteca comunale - Arezzo, Bibl. della città di Arrezzo (già della Fraternità dei Laici) - Bassano del Grap-pa, Bibl. civica - Bergamo, Biblioteca Civica - Ferrara, Biblioteca comunale Ariostea - Bologna, Accademia filarmonica - Bologna, Biblioteca del Conservatorio (Liceo Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale) - Como, Biblioteca comunale - Firenze, Archivio dell’Annunciata - Firenze, Biblioteca del Conser-vatorio - Firenze, Biblioteca Marucelliana - Firenze, Biblioteca nazionale centrale - Genova, Bibl. Univ. - Lucca, Bibl. del seminario - Lucca, Bibl. governativa - Milano, Biblioteca del Conservatorio - Milano, Biblio-teca nazionale di Brera - Milano, Biblioteca Trivulziana - Modena, Biblioteca Estense - Napoli, Biblioteca del Conservatorio - Ostiglia (Mantova), Fondazione Greggiati - Padova, Bibl. del Liceo musicale - Padova, Bibl. Univ. - Parma, Biblioteca del Conservatorio - Reggio Emilia, Bibliothèque municipale - Rimini, Bibl. civica Gambalunga - Roma, Biblioteca Angelica - Roma, Biblioteca Casanatense - Roma, Biblioteca dell’accademia dei lincei e Corsiniana - Roma, Biblioteca dell’Istituto di archeologia - Roma, Biblioteca nazionale - Roma, Biblioteca S. Cecilia (Conservatorio) - Roma, Biblioteca Vaticana - Venezia, Biblioteca del Conservatorio (fondo Correr e fondo Giustiniani) - Venezia, Bibl. dell’Accademia Querini-Stampalia - Venezia, Biblioteca nazionale Marciana - Verona, Bibl. capitolare
- NL : Amsterdam, Tookunst Bibl. - Den Haag, Gemeente Museum - Den Haag, Koninklijke bibliotheek.
- P : Évora, Bibl. pública - Lisboa, Biblioteca Nacional
- PL : Kraków, Biblioteca jagiellonska - Warszawa, Biblioteca uniwersytecka
- S : Stockholm, Kungliga Bibl. - Uppsala, Universitetsbiblioteket.
- US : Boston, Mass., Music Department, Boston Public Library - Berkeley, Calif., Music Library University of California - Chicago, Ill. Newberry library - Cleveland, Ohio, Western Reserve University Library - Detroit, Mich., Detroit Public Library - Ithaca, N.Y., Music Library, Cornell Univ. - Minneapolis, Minn., The University of Minnesota - New York, N. Y., Music Division, New York Public Library - New York, N.Y., Music Library, New York Univ. - Rochester, N.Y., Sibley Music Library, Eastman School of Music - Urbana, Ill., University of Illinois Lirary - Washington, D.C., Music Division, Library of Congress
- YU : Zagreb, Hrvatsli glazbeni zavod, knjiznica (Bibl. de l’Institut musical de Croatie)
Venezia, Francesco dei Franceschi
Senese, 1571 (72 exemplaires conservés) [numérisation Bibliothèque nationale
de France]
- Localisations : A : Kremsmünster, Benediktinerstift - Melk, Benediktinerstift -
Wien, Österreichische Nationalbibliothek
- B : Bruxelles, Bibliothèque Royale
- BR : Rio de Janeiro, Escola Nacional de Musica da Univ. do
Brasil
- C : Toronto, University of Toronto Libr.
- CH : Bern, Musikwissenschaftliches Seminar -
Zürich, Zentralbibliothek (und Bibliothek der Allgemeinen
Musikgesellschaft)
- CS : Praha, Hudební oddêlení Universitní kniovny (département de la
musique de la Bibl. de l'Université)
- D : Berlin, Staatsbibl. Preußischer Kulturbesitz
- Berlin, Musikwissenschaftlichen Institus der Humboldt-Univ. - Dresden,
Sächsische Landesbibl. - Leipzig, Musikbibl.
- DK : København, Det kongelige Bibl.
- F : Nîmes, Bibl. municipale - Paris, Bibliothèque de France,
département de la musique, fonds du Cons. - Paris, Bibl. Mazarine - Paris,
Bibliothèque Nationale de France
- GB : Cambridge, Fitzwilliam Museum - Cambridge, St. John's College
- London, British Museum - London, London Libr. - Oxford, Bodleian
Libr.
- H : Budapest, Liszt Ferenc Zenemüvészeti Foiskola Könyvtára (Bibl.
de l'école supérieure de musique F. Liszt
- I : Assisi, Archivio di S. Rufino - Bologna, Biblioteca del
Conservatorio (Liceo Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale)
- Bassano del Grappa, Bibl. civica - Cesena abbazia S. Maria del Monte -
Como, Bibl. com. - Firenze, Biblioteca del Conservatorio - Lucca, Bibl.
governativa - L'Aquila, Bibl. provinciale - Milano, Biblioteca del
Conservatorio - Modena, Bibl. Estense - Napoli, Biblioteca del
Conservatorio - Ostiglia (Mantova), Fondazione Greggiati - Padova, Bibl.
Univ. - Parma, Biblioteca del Conservatorio - Roma, Biblioteca nazionale -
Roma, Biblioteca dell'Istituto di archeologia - Roma, Biblioteca
dell'accademia dei lincei e Corsiniana - Roma, Biblioteca S. Cecilia
(Conservatorio) - Roma, Biblioteca Vaticana - Reggio Emilia, Bibl.
municipale - Rimini, Bibl. civica Gambalunga - Torino, Biblioteca
nazionale - Venezia, Biblioteca del Conservatorio (fondo Correr e fondo
Giustiniani) - Venezia, Biblioteca nazionale Marciana
- NL : Amsterdam, Tookunst Bibl. - Den Haag, Gemeente Museum
- P : Bibl. pública, Évora
- S : Stockholm, Kungliga Bibl. - Uppsala, Universitetsbibli.
- US : Ann Arbor, Mich., William L. Clements Libr. University of
Michigan - Berkeley, Calif., Music Library University of California -
Chicago, Ill. Newberry Libr. - Cambridge, Mass., Houghton Libr., Harvard
Univ. - Chapel Hill, N.C., Music Library, University of North Carolina -
Denton, Tex., North Texas State Univ. Libr. - New Haven, Conn., School of
Music Library - Philadelphia, Pa., University of Pennsylvania Libr. -
Rochester, N.Y., Sibley Music Library, Eastman School of Music - San
Francisco, Calif., The Frank V. De Bellis Collection, San Francisco State
College - Washington, D.C., Music Division, Libr. of Congress -
Washington, D.C., Folger Shakespeare Libr.
Discorso del reverendo M. Gioseffo Zarlino da
Chiogga, maestro di capella della serenissima Sig. Di Venetia.
- Venezia, Domenico Nicolini, 1579 (1 exemplaire conservé : D : Regensburg, Proskesche Musikbibl.)
Informatione [...] intorno la
origine della congregatione de i Reverendi Frati Capuccini.
Venezia 1579
Sopplimenti musicali Del rev. M. Gioseffo Zarlino da Chioggia,...
De tutte l'opere del R. M. Gioseffo Zarlino da
Chiogga... ch'ei scrisse in buona lingua Ina ; già separatamente poste in
luce ; hora di nuovo corette, accresciute, et migliorate, insienne
ristampate.
- Venezia, Francesco dei Franceschi Senese,
1589-1588. Vol I, 1589 : Istitutioni harmoniche. Vol. II, 1589 :
Dimostrationi harmoniche. Vol. III, 1588 : Sopplementi musicali. Vol. IV :
Il quatro, et ultimo volume contente il trattato della patientia, il
discorso del vero anno, et giorno della morte di Christo. L'origine de i.
R. P. Capuccini, et le risolutioni d'alcune dimande fatte intorno la
correttione del calendario di Giulio Cesare (95 exemplaires conservés) [numérisation
Bibliothèque nationale de France]
- A : Wien, Gesellschaft der Musikfreunde - Wien, Österreichische
Nationalbibliothek
- B : Bruxelles, Bibl. du Cons. royal de musique - Bruxelles,
Bibliothèque Royale - Liège, Bibl. du Cons.
- BR : Rio de Janeiro, Escola Nacional de Musica da Univ. do Brasil -
Rio de Janeiro, Bibl. Nacional
- CH : Basel, Bibliothek der Musikakademie - Basel,
Universitätsbibliothek
- D : Berlin, Staatsbibl. Preußischer Kulturbesitz
- Berlin, Musikwissenschaftlichen Institus der Humboldt-Univ. - Dresden,
Sächsische Landesbibl. - Göttingen, Niedersächsische Staats- und
Universitätsbibliothek - Hamburg, Staats- und Universitätsbibliothek,
Musikabteilung - Hannover, Niedersächsische Landesbibl. - Leipzig,
Musikbibl. - Leipzig, Bibliothek des Musikwissenschaftlichen Instituts -
München, Musiksammlung der Bayerische Staatsbibl. - Marbutg/Lahn,
Hessisches Musikarchiv des Musikwissenschaftlichen Institutes des Philips-
Univ.- Münster, Santini-Bibliothek im Bischöflichen Priester-Seminar -
Regensburg, Proskesche Musikbibl. - Wolfenbüttel, Herzog August
Bibliothek
- E : Valladolid, Archivo de la Catedral
- F : Carpentras, Bibl. Inguimbertine - Paris, Bibl. de l'Arsenal -
Paris, Bibliothèque de France, département de la musique, fonds du Cons. -
Paris, Bibl. de l'Institut - Paris, Bibl. Mazarine - Paris, Bibliothèque
Nationale de France - Paris, Bibl. Sainte-Geneviève - Rouen, Bibl.
municipale
- GB : Cambridge, Fitzwilliam Museum - Cambridge, Trinity College -
Cambridge, Univ. Libr. - Durham, Cathedral Libr. - Edinburgh, Reid Libr. -
Glasgow, Euing Musical Libr. - London, British Museum - London, Royal
College of Music - London, London Libr. - Leeds, Public Library - Oxford,
Bodleian Libr. - Oxford, Univ. Faculty Libr.
- I : Bologna, Biblioteca del Conservatorio (Liceo Musicale ; oggi
civico Museo Bibliografico Musicale) - Bologna, Archivio del Convento di
S. Francesco - Cesena abbazia S. Maria del Monte - Firenze, Biblioteca del
Conservatorio - Firenze, Bibl. Marucelliana - Firenze, Biblioteca
nazionale centrale - Firenze, Bibl. Riccardiana - Genova, Bibl. Univ. -
Milano, Biblioteca nazionale di Brera - Milano, Biblioteca del
Conservatorio - Modena, Bibl. Estense - Napoli, Biblioteca del
Conservatorio - Parma, Biblioteca del Conservatorio - Pisa, Bibl. univ. -
Roma, Biblioteca Casanatense - Roma, Biblioteca nazionale - Roma,
Biblioteca dell'Istituto di archeologia - Roma, Biblioteca dell'accademia
dei lincei e Corsiniana - Roma, Biblioteca S. Cecilia (Conservatorio) -
Reggio Emilia, Bibl. municipale - Rimini, Bibl. civica Gambalunga -
Torino, Biblioteca nazionale - Venezia, Biblioteca del Conservatorio
(fondo Correr e fondo Giustiniani) - Venezia, Biblioteca nazionale
Marciana - Vicenza, Bibl. com. Bertoliana
- NL : Den Haag, Gemeente Museum - Utrecht, Instituut voor
Muziekwetenschap der Rijksuniv. - Utrecht, Bibl. der Rijksuniv.
- NZ : Auckland, Univ. College Libr.
- P : Lisboa, Bibl. nacional
- PL : Kraków, Bibli. Jagiellonska
- US : Boston, Mass., Rare Book Departement,
Boston Public Library - Berkeley, Calif., Music Library University of
California - Chicago, Ill. Newberry Libr. - Cambridge, Mass., Houghton
Libr., Harvard Univ. - Chapel Hill, N.C., Music Library, University of
North Carolina - Durham, N. C. Duke Univ. Libr. - Denton, Tex., North
Texas State Univ. Libr. - Hanover, N.H., Baker Libr., Dartmouth College -
Latrobe, Pa., St. Vincent College Libr. - New Haven, Conn., School of
Music Library - Oberlin, Ohio, Oberlin College Conservatory Libr. -
Pittsburgh, Pa., University of Pittsburgh Libr. - Philadelphia, Pa.,
University of Pennsylvania Libr. - Poughkeepsie, N. Y., Vassar College
Libr. - Washington, D.C., Music Division, Libr. of Congress
Institutioni et dimostrationi di musica, divise in
quattro parti, et cinque ragionamenti ; dove si dichiarano assai luoghi di
molti famosissimi scrittori di questa professione ; et si discorre sopra
tutti i dubii d'importanza che possono occorrere in cotal materia.
Composte dal R. M. Giuseppe Zarlino da Chiogga, già maestro di capella
della serenissima signora di Venetia. Utili et necessarie a tutti quelli
che desiderano imparare, et fa buon profitto nell'intelligenza di questa
nobile, honorata, et dilettevole scienza. Con le sue copiosissime tavole
per commodità de gli stufenti, et lettori.
- Venezia, Gio. Antonio et
Giacomo de Franceschi, 1602 (10 exemplaires conservés).
- Localisations : A : Salzburg, Erzabtei St. Peter
- B : Bruxelles, Bibl. du Cons. royal de musique
- D : Hannover, Niedersächsische Landesbibl.
- DK : København, Musikhistoriske Museum
- I : Bologna, Biblioteca del Conservatorio (Liceo
Musicale ; oggi civico Museo Bibliografico Musicale) - Bressanone, Bibl.
del seminario - Roma, Biblioteca dell'accademia dei lincei e Corsiniana -
Roma, Biblioteca S. Cecilia (Conservatorio)
- US : Boston, Mass., Music Department, Boston Public Library
Éditions modernes
- BRENET MICHEL [Pseud. de Bobillier Marie],
Deux traductions inédites en français
des Institutions Harmoniques de Zarlino. Dans
«L'année Musicale» (I) 1911,
p. 125-144
- Dimostrationi harmoniche. A facsimile of
the 1571 Venice ed. New York, Broude Brothers
1965
- Fac-similé d'après l'édition
de 1571 (Istitutioni, 1573, Sopplementi 1688),
Ridgewood (New Jersey), Gregg Press (New York)
1966
- istitutioni harmoniche: Venezia, 1561. saggi
introduttivi di Iain Fenlon e Paolo Da Col;
varianti dell'edizione del 1589 e indice a cura
Paolo Da Col. introductory studies by Iain Fenlon,
Paolo Da Col; variants of the 1589 edition and
index by Paolo Da Col. Sala Bolognese, A. Forni
1999
- Istitutioni harmoniche. 1a-2a pt./Theorie
des Tonsystems: das erste und zweite Buch der
Institutioni harmoniche (1573). aus dem Italienischen
übersetzt, mit Anmerkungen, Kommentaren
und einem Nachwort versehen von Michael Fend.
Frankfurt/M.; New York, Peter Lang v. 1989
- Istitutioni harmoniche. 3a pt./The art of
counterpoint: part three of Le istitutioni harmoniche,
1558. Translated by Guy A. Marco and Claude
V. Palisca. New Haven, Yale University Press
1968; New York Norton 1968; Norton 1976; New
York, Da Capo Press 1983
- Istitutioni harmoniche. 4a pt./On the modes:
part four of Le istitutioni harmoniche, 1558.
translated by Vered Cohen; edited with an introduction
by Claude V. Palisca. New Haven, Yale University
Press 1983
- STRUNK WILLIAM OLIVER, Source reading in
Music History. New York 1950 [extraits en anglais
des livres III et IV des «Istitutioni»]
- Teorico musicale. (publié par Loris
Tiozzo). Conselve (PD), Veneta 1992
Bibliographie
- AIROLDI ROBERTO, La teoria del temperamento
nell'etá di Gioseffo Zarlino. presentazione
a cura di Elena Ferrari Barassi. Cremona, Turris
v. 1989
- ARTUSI GIOVANNI MARIA, Impresa del molto
Rev. M. Gioseffo Zarlino da Chioggia … dichiarata. Bologna, 1604
- BALDI B., Vite inedite di matematici
italiani (Manuscrit daté de 1595).
Dans E. Narducci, « Bolletino di bibliografia
e storia delle scienze matematiche e fisiche
» (19) 1886, p. 633–640
- BELLEMO V., Gioseffo Zarlino. Chioggia 1884
- BENEDETTI G. B., Diversarum speculationum
mathematicarum & physicorum liber. Turin0
1585
- BERGER KAROL (*1947), Musica ficta: theories
of accidental inflections in vocal polyphony
from Marchetto da Padova to Gioseffo Zarlino.
Cambridge; New York, Cambridge University Press
1987
- CAFFI FRANCESCO (1778-1874), Della vita
e delle opere del prete Gioseffo Zarlino. Venezia,
G. Orlandelli 1836
- CROCKER R., Perché Zarlino diede
una nuova numerazione ai modi ? Dans «
Rivista Italiana di Musicologia » (3)
1968, p. 48–58
- DAHLHAUS CARl, War Zarlino Dualist ? Dans « Musikforschung » (10) 286–291
- DAMSCHRODER DAVID, Music theory from Zarlino
to Schenker : a bibliography and guide. Stuyvesant
(NY), Pendragon Press 1990
- FEND M., Zarlinos Versuch einer Axiomatisierung
der Musiktheorie in den Dimostrationi harmoniche
(1571). Dans « Musiktheorie »
(IV/2) 1989, p. 113–26
- FICO LORENZO, Zarlino : consonanza e dissonanza
nelle Istitutioni harmoniche [...]. Bari, Adriatica
1989 [prefazione di Claude V. Palisca]
- FLURY ROMAN, Gioseffo Zarlino als Komponist.
Winterthur. P. G. Keller 1962
- FUSTINONI ALESSANDRO CARLO, Per le fauste
nozze Fustinoni-Buscovich. Padova, P. Prosperini
1860
- GALILEI VICENZO, Discorso intorno all'opere
di Messer Gioseffo Zarlino da Chioggia. Firenze
1589
- HAAR J., Zarlino's Definition of
Fugue and Imitation. Dans « Journal
of the American Musicological Society »
(24) 1971, p. 226–254
- HANEY DAVID L., Melodic Inversion from Zarlino
to Bach: 1550-1750 (thèse). Yale University
- HARRÁN D., Sulla genesi della
famosa disputa fra Gioseffo Zarlino e Vincenzo
Galilei : un nuovo profilo. Dans «
Nuova rivista musicale italiana »
(21) 1987, p. 467–475
- HÖGLER F., Bemerkungen zu Zarlinos
Theorie. Dans «Zeitschrift für Musikwissenschaft»
(9) 1926-1927
- LEVY J. ET MORI A., The Diatonic Basis
of Fugue in Zarlino. Dans « Theory
Only » (9/2-3) 1986, p. 33–46
- LEWIS M. S., Zarlino's Theories of Text
Underlay as Illustrated in his Motet Book of
1549. Dans « Notes » (42)
1985–1986), p. 239–267
- MALIPIERO GIAN FRANCESCO (1882-1973), L'armonioso
labirinto: da Zarlino a padre Martini (1558-1774).
Milano, R. e Ballo 1946
- MARCO G. A., Zarlino's Rules of Counterpoint
in the Light of Modern Pedagogy. Dans «
The Music Review » (22) 1961, p. 1–12
- ——, Zarlino on Counterpoint (thèse).
Université de Chicago 1956
- MONTEROSSO R., L'estetica di Gioseffo
Zarlino. Dans « Chigiana »
(24, ns IV) 1967, p. 13–28
- PALISCA C.V., Scientific Empiricism in
Musical Thought. Dans H. H. Rhys, « Seventeenth-Century
Science and the Arts », Princeton, 1961
; Dans C. V. Palisca, « Studies
in the History of Italian Music and Music Theory
», Oxford 1994, p. 200–235
- ——, The Florentine Camerata: Documentary
Studies and Translations. New Haven 1989
- PALUMBO-FOSSATI I, La casa veneziana
di Gioseffo Zarlino nel testamento e nell'inventario
dei beni del grande teorico musicale. Dans
« Nuova rivista musicale italiana
» (20), 1986, p. 633–49
- RAVAGNAN GIROLAMO, Elogio di Giuseppe Zarlino
di Chioggin. Venezia 1819
- RIEMANN H., Zarlino als harmonischer
Dualist. Dans « Monatsheft fur musikgeschichte
(12) 1880, p. 155–157, 174
- ROBBINS RALPH HAROLD (*1906), Beiträge
zur Geschichte des Kontrapunkts von Zarlino
bis Schütz. Berlin, Triltsch & Huther
1938
- SANVITO P., Le sperimentazioni nelle
scienze quadriviali di alcuni epistolari Zarliniani
inediti. Dans « Studi musicali »
(19) 1990, p. 305–318
- SCHIAVO ARMANDO, La meridiana di S. Maria
degli Angeli. Roma, Istituto poligrafico e Zecca
dello Stato, Libreria dello Stato v. 1993
- TIOZZO LORIS, Gioseffo Zarlino: teorico
musicale. Conselve (PD), Veneta 1992
- WALKER D. P., Some Aspects of the Musical
Theory of Vincenzo Galilei and Galileo Galilei.
Dans « Proceedings of the Royal
Musical Association » (100) 1973–194),
p. 33–47 ; Dans D. P. Walker, « Studies
in Musical Science in the Late Renaissance »,
London 1978, p. 14–26
- ——, From Renaissance « fuga »
to Baroque « Fugue » : the Role
of the « Sweelinck Theory Manuscripts
». Dans « Schütz-Jahrbuch » 1986,
p. 93–104
- WANGERME ROBERT, La musique flamande dans
la société des XVe et XVIe siècles.
Édition Arcade, Bruxelles 1965
- WIENPAHL R., Zarlino, The Senario and Tonality.
Dans «Journal of the American Musicology
Society» (12) 1959
- ZENCK H., Zarlinos Istitutioni Harmoniche
als Quelle zur Musikanschauung der italienischen
Renaissance. Dans «Zeitschrift für
Musikwissenschaft» (12) 1929-1930, p.
540-578.
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995-14 avril 2007
Relocalisation et remise en page 25 février 2011
Ibidem 11 novembre 2018
À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org,
56 rue de la Fédération,
93100 Montreuil.
☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910
Mardi 22 Mars, 2022