bandeau_biomusicologie_840

Actualité . Biographies . Encyclopédie . Études . Documents . Livres . Cédés . Petites annonces . Agenda . Abonnement au bulletin . Analyses musicales . Recherche + annuaire . Contacts . Soutenir

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Johann Adam Reincken
1643-1722

Reinken, Reinkinck, Reincke, Reinicke, Reinike, Jan Adams, Jean Adam.

Johann Adam ReinckenJohann Adam Reincken, par Gottfried Kniller (Godfrey Kneller).

Baptisé à Deventer, 10 décembre 1643, mort à Hamburg, 24 novembre 1722.

Le lieu de naissance que Reinecken donne dans son Hortus musicus est attesté. La présence de son père, Adam Reincken Anneken Tijmonsen, est documentée le 12 août 1637, quand quand Adam Reincken van Wilshuisen (proptiétaire) est inscrit au registre des habitants. La famille venait de « Wilshuisen », Wilshausen près de Bremen.

On ne peut donc retenir la date de naissance (27 avril 1723) donnée par Mattheson. On s'accorde donc sur le fait que le Jan Reinse, baptisé à Deventer le 10 décembre 1643 est bien Johann Reincken (Jan en néerlandais), « Adams » ayant été donné par tradition ultérieurement comme « fils d'Adam ». Cette date s'accorde avec la série des baptêmes des autres enfants Reincken.

À Deventer, de 1650 à 1654, Jan Adams Reincken a reçu les leçons de musique de Lucas van Lennick, organiste de la Grotekerk (Lebuinuskerk), leçons payées par une dotation de la famille Boedeker.

À partir du 12 novembre 1654, Reincken est à Hamburg. Il y étudie pendant trois années auprès d'Heinrich Scheidemann à la Catharinenkirche.

En 1657, il est de nouveau à Deventer pour occuper, à partir du 11 mars, un poste de musicien de ville et d'organiste à la Bergkerk.

Selon son propre récit, il retourne à la Catharinenkirche de Hamburg, fin de 1658, comme assistant d'Heinrich Scheidemann. À la mort de Scheidemann, le 26 septembre 1663, Reincken est nommé son successeur comme organiste et greffier d'église, mais ne reçoit son plein salaire d'organiste qu'à partir de Pâque 1665.

Le 23 juin 1665, il est inscrit au registre des bourgeois d'Hamburg, il se marie le lendemain avec Anna Dorothea, une des filles de Scheidemann.

En 1666, Reincken abandonne les fonctions de greffier d'église, et réussit à obtenir une augmentation de salaire de 1 445 marks, termes peut-être d'une même négociation.

Le 5 avril 1668 naît Margaretha-Maria, leur seule enfant, qui épousera en 1686 Andreas Kneller, l'organiste de la Petrikirche de Hamburg.

De 1671 à 1673, il dirige la reconstruction de l'orgue de la Catharinenkirche, au cours de laquelle les fameux deux registres de 32' (Principal et Posaune) furent construits par de Brunswick. Reincken a transmis à son successeur Anton Heinrich Uthmöller (1720-1752), un orgue en parfait état.

Johann Adam Reincken, An Wasseflüssen Babylon, choral fantaisie, par Matteo Imbruno, orgue de Sint Jan Catedral, Hertogenbosch.

Hamburg, CatharinakircheHamburg, Catharinakirche. Gravure sur cuivre de Peter Schenk, colorée.

Il est souvent sollicité en tant qu'expert en orgue. Avec Buxtehude, il fait autorité en la matière. Une peinture à l'huile de Johannes Voorhout, qu'il a commanditée, montre les deux hommes ensemble en 1674.

Johannes Voorhout Johannes Voorhout (1647-1723), Scène de musique dans un intérieur, 1674 (date inscrite sur le clavecin), ou Compagnie de personnages faisant de la musique avec les portraits de Dietrich Buxtehude (à la viole de gambe), Johann Adam Reinken (au clavecin) et Johann Theile ? (qui écoute ou chante la main à l'oreille), il tient sur ses genoux un canon à 8 voix dédié aux deux autre : Canon perpétuel à l’unisson à huit voix. En l’honneur de Dieterich Buxtehude et Johann Adam Reincken, frères.

Johannes Voorhout.Le canon représenté dans le tableau de Johannes Voorhout.

Au début de 1678, Reincken fonde avec le conseiller Gerhard Schott et le maire Peter Lütjens, la première compagnie d'opéra de Hamburg, qui fait ses débuts avec un Singspiel : Adam und Eva de Johann Theile. Reincken a participé à la direction de la nouvelle institution de 1678-1685, et maintient son intérêt par la suite. Il y bénéficie, à partir de 1694, de deux sièges gratuits à vie.

Johann Adam Reincken, Hortus Musicus IV, en re mineur, par La Rêveuse.
Johann Adam Reincken, fugue en sol mineur, par Kalevi Kiviniemi; orgue Heintz Organ, église de Hämeenlinna en Finlande.

Son épouse Anna Dorothea décède en 1681, il se remarie le 1er janvier 1685, avec Anna Wagener (1644-30 septembre 1713).

Le 17 avril 1705, il est question de Johann Mattheson comme successeur. Mais Reincken s'y oppose avec succès. Il parvient a faire nommer son élève et assistant Anton Heinrich Uthmöller. C'est peut-être un différent sur la rémunération de ce dernier qui conduit Reinecken, qui était riche, à modifier son testament bénéficiant dans un premier temps à l'église, et à la nièce de son épouse dans un second temps.

rect_biorect_actu rect_texterect_encyclo

Catalogue des œuvres

An Wasser Flüssen Babylon, choral, 2 clavecins, orgue.

Was kann uns kommen an für Noth, choral, orgue.

2 toccatas, pour clavecin ou orgue.

Fuga, en sol mineur, pour clavecin ou orgue, perdu.

8 suites, clavecin.

Holländische Nachtigahl in VI Suittes, divers airs avec leurs variations, Amsterdam, vers 1710

Ballet, variations pour clavecin.

Partite diverse sopra l'Aria : Schweiget mir von Weibernehmen, altrimente chiamata la Meyerin.

Musicalischer Clavierschatz del J.A. Reincken, perdu.

Fuga, en mi mineur, pour clavecinou orgue, perdu.

Suite, en re mineur, pour clavecin, attribution incertaine.

Toccata, en la majeur (J.S. Bach, BWV a178), attribution incerteine, peut-être H. Purcell.

Hortus musicus recentibus aliquot Flosculis : Sonaten, Allemanden, Couranten, Sar[a]banden et Giguen (6 sonatas et suites), pour 2 violons, viola da gamba, basse continue, Hamburg, 1688.

Sonaten, Concertaten, Allemanden, Correnten, Sarabanden und Chiguen, pour 2 violons et clavecin, Hamburg, 1704, perdu.

Was Gott thut, das ist wohl getan, canon à 2.

Canon a 3 voci in Hypodiapason per Augmentationem.

Reincken

Écrits relatifs à la musique

Musica-amicus

Erste Unterrichtung zur Compesition

Ein tractaet worin Vierleley ahrten siendt zu finden so zur Composition seer Nützlich und Nöthich, 1670.

Arithmeticae harmonicae Compendium

Bibliographie

Apel Willi (1893-1988), Neu aufgefundene Clavierwerke von Schiedemann, Tunder, Froberger, Reincken und Buxtehude. Dans « Acta musicologica » (xxxiv) 1962, p. 65–67.

Bredius A. , Jean Adam Reinken. Dans « Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis » 1895-1897), p. 84.

Bruinenberg J.J.N, Dans « Vereeniging to Beoefening van verslagen en Mededelingen Overijssels Recht en geschiedenis » (cxxii) 1957, p. 85.

Curtis A., Jan Reincken and a Dutch Source for Sweelinck's Keyboard Works. Dans « Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis » (xx/1–2) 1964-1965, p. 45-51.

Defant Christine, Johann Adam Reinckens “Hortus musicus”: Versuch einer Deutung als Metapher für die hochbarocke Musikauffassung in Deutschland. Dans « Die Musikforschung » (xcii) 1989, p. 128-148.

Defant Christine, Instrumentale Sonderformen in Norddeutschland: eine Studie zu den Auswirkungen eines Theologenstreites auf Werke der Organisten Weckmann, Reincken und Buxtehude. Frankfurt 1990.

Dirksen Pieter, Zur Frage des Autors der Toccata A-Dur BWV Anh. 178. Dans « Bach-Jahrbuch », 1998, p. 121-135.

Eitner Robert (1835-1902), Joh. Adam Reinken : Hortus musicus. Dans « Monatshefte für Musikgeschichte » (xix) 1887, p. 9-11. Mattheson Johann, Critica musica (I). Hamburg 1722.

Falk M. , Jan Adam Reincken. Dans « Musik und Gottesdienst » (xxi/6) 1967, p. 137-146.

Grapenthin Ulf, Beziehungen zwischen Frontispiz und Werkaufbau in Johann Adam Reinckens Hortus musicus von 1688. Dans « Weckmann Symposium », Göteborg 1991, p. 199-210.

—, Johann Adam Reincken : Leben und Werk (thèse, Hamburg).

Hill Robert S., Stilanalyse und Überlieferungsproblematik: das Variationssuitten-Repertoire J. A. Reinckens. Dans « Dietrich Buxtehude und die europäische Musik seiner Zeit », Lübeck 1987, p. 204-214.

Houck M. E., J(e)an Adam(s) Reincken. Dans « Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis » (vi) 1898-1900, p. 151-158.

Pirro André (1869-1943), Notes pour servir, eventuellement, à la biographie de Reincken. Dans « Gedenboek aangeboden aan Dr. D.F. Scheuleer », Den Haague, 1925, p. 251-254.

—, Le compositeur Joh. Adam Reincken et la musique en Alsace au XVIIe siècle. Dans « Annuaire de la Société historique, littérature et scientologie du Club vogien (iii) 1935, p. 127.

Riemsdijk Johann Cornelis Marius (1841–1895), Jean Adam Reinken. Dans « Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis » (ii/l) 1887, p. 61-87.

Spitta Philipp (1841-1894), Kritiken und Referate : Hortus musicus van Jean Adam Reinken. Dans «  Vierteljahrsschrift für Musikwissenschaft » (iii), 1887, p. 305-313.

Schwencke Friedrich Gottlieb, Johann Adam Reincken. Dans « Hamburgische Correspondent », 12 mai 1889.

Stahl Wilhelm, Johann Adam Reinken. Dans « Vaterstädtische Blätter », 4 et 17 juillet 1920.

—, Zur Biographie Johann Adam Reinkens. Dans « Archiv für Musikwissenschaft » (iii) 1921, p. 232-326.

Sharp Geoffrey B., Jan Adam Reincken, 1623-1722. Dans «  Musical Times » (cxiv) 1973, p. 1272–1275.

Wolff Christoph, Johann Adam Reinken und Johann Sebastian Bach: zum Kontext des Bachschen Frühwerks. Dans « BJb » 1985, p. 99-118. Traduit en anglais et augmenté, Johann Adam Reinken and Johann Sebastian Bach: On the Context of Bach's Early Works. Dans G. Stauffer and E. May (éditeurs), London, 1986, p. 57-80, repris dans « Bach: Essays on his Life and Music » Cambridge, MA, 1991, p. 56-71.

Discographie

ReinckenJohann Adam Reincken, Toccatas, partitas et suites, Clément Geoffroy, clavecin. L'encelade 2018 (ECL 1705).

Lire la présentation par Jean-Marc Warszawski.

 

 Jean-Marc Warszawski
1er novembre 2019

© Musicologie.org 2019.


logoÀ propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens Encyclopédie musicaleArticles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda  | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences |  Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.

56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil. ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910

Dimanche 22 Octobre, 2023

cul de lampe